Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Page 78

sem varð það sem oft er kallað „kúlt-bók“ heillar kynslóðar. I bókinni
gekk Carson á málefnalegan nótum á hólm við ríka hagsmuni í land-
búnaði, hratt af stað umhverfisverndarbylgju og lagði drjúgan skerf til
mótunar vistfræðinnar sem þá var í burðarliðnum. Á bókarkápu íslenskrar
útgáfu bókarinnar segir einfaldlega að Carson hafi látist 57 ára að aldri
1964. Sannleikurinn er öllu ágengari. Hún féll fyrir eigin hendi og á í því
sammerkt með óhugnanlega mörgum brautryðjendum í náttúruvernd um
þetta leyti.41 Sá grunur leitar óneitanlega á að sú framtíðarsýn sem blasti
við þessu fólki, en jafnframt sú óvægna andstaða sem viðhorf þess vöktu af
hálfu hagsmunaaðila, hafi orðið því að bana.
Náttúruverndarhreyfing hófst hér á landi á sjöunda áratug liðinnar aldar.
I ársbyrjun 1971 ritaði Halldór Laxness síðan fræga grein í Sunnudagsblað
Tímans er hann nefndi „Hernaðurinn gegn landinu“ og réðst þar einkum
gegn stóriðjustefnu stjórnvalda en mælti einnig fyrir verndun votlendis.42
Varð greinin að sínu leyti klassísk í umræðunni um umgengni okkar við
landið og lífríki þess en í henni varaði Halldór m.a. við þeim verkum manna
sem ýttu undir fok og eyðingu gróðurlendis sem er vandi sem hér hefur
löngum verið skæður.
Nú síðast eru loftslagsbreytingar af manna völdum sú vá sem tekin er að
setja mark sitt á umhverfi okkar og framtíð. Eg kýs að verða aftur persónu-
legur til að skapa nánd við vandann sem við er að etja. - Á hlaupársdaginn
í ár varð ég afi öðru sinni. Egill sem fæddist þann dag á góða möguleika á
að verða jafngamall og langafi hans er nú, þ.e. ná 88 ára aldri. Það gerist
einmitt 2100. Það ár spáir Alþjóðaloftslagsnefnd Sameinuðu þjóðanna, að
hitastig hafi hækkað um á bilinu 1,8°C til 4°C frá því sem nú er. Hlýnunin
getur þó jafnvel orðið enn meiri eða allt að 6,4°C. Hún mun leiða til þess að
hitabylgjur verða tíðari, útbreiðsla skordýra mun aukast, þurrkasvæði jarðar
stækka. Skert aðgengi að vatni mun valda landeyðingu og dauða búpenings.
Úrhelli munu þó jafnframt verða algengari með rofi og jarðvegsruðningi.
Fellibyljum mun og fjölga og þeir ásamt hlýnuninni valda flóðbylgjum og
hækkun sjávar með aukinni seltu á þeim svæðum sem verst verða úti. Áður
en drengurinn sem ég nefndi áðan nær 10 ára aldri gæti landbúnaðar-
uppskera í Afríku þegar hafa dregist saman um helming með tilheyrandi
41 Mdnniska och miljö, 1995: 95. Um framtíðarógnina, sjá m.a. Carson, 1965: 132, 142 og áfram.
Um siðfræðilegar hliðar á hagnýtingu þekkingar, sjá Carson, 1965: 81, 98, 198-199.
42 Halldór Laxness, 1971. Sjá og Halldór Laxness, 1984.
76