Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 94

J ó n Yn g v i J ó h a n n s s o n
94 TMM 2010 · 4
Óskarsson, og loks Gæska eftir Eirík Örn Norðdahl eru allt hreinrækt­
aðar hrunbækur, tilraunir til að færa í orð ástand sem við lifum í hér og
nú eftir hrunið. Við þessa upptalningu mætti bæta Paradísarborginni
eftir Óttar Martin Norðfjörð, einfaldri allegóríu sem er svolítið eins og
skáldsagnagerð af gamalli hryllingsmynd. Í borg sem líkist Reykjavík
vex myglusveppur undir húsunum og tekur smám saman yfir borgina
og ógnar lífi og heilsu borgaranna. Viðbrögðin minna stundum á með­
virkni þjóðarinnar í góðærinu, valdhafar og sérfræðingar afneita hætt­
unni og reyna jafnvel að gera sveppinn að féþúfu og útflutningsvöru
í útrás. En allt er þetta býsna fyrirsjáanlegt og á köflum virkar sagan
hraðsoðin og lítið unnin þegar meginhugmyndinni sleppir.
Bankster og Vormenn Íslands eiga það sameiginlegt að fjalla beint og
á raunsæjan hátt um unga karlmenn sem missa fótanna eftir hrunið.
Skáldsaga Mikaels lýsir manni sem tók fullan þátt í útrás og allskyns
fjármálabrjálæði. Þar er týpan rakin aftur til alkóhólisma og félagslegs
arfs þeirra sem ólust upp í fátækrahverfi áttunda og níunda áratugarins,
Fellunum. Þrjár kynslóðir alkóhólíseraðra karlmanna koma saman
í sögunni. Afleiðingarnar af taumleysinu eru ólíkar, ábyrgðarleysi
í einkalífi og vinnu hjá þeim eldri, taumleysi í fjármálum hjá aðal­
persónunni, Birgi Thorlacius. Það er liðinn nokkur langi tími síðan
Mikael Torfason sendi frá sér sína síðustu skáldsögu, Samúel sem kom
út árið 2002. Í þeirri bók var hann kominn inn á nokkuð flóknari
slóðir en í fyrri verkum sínum og samband skáldskapar og veruleika
orðið verulega flókið, kannski á kostnað þess krafts sem mér fannst
einkenna bestu bækur hans, Heimsins heimskasta pabba og Sögu af
stúlku. Í Vormönnum Íslands er hann aftur kominn á kunnuglegri
slóðir. Sögumannsröddin er blátt áfram, enda sögumaður blaðamaður
eins og skapari hans. Sagan er sögð í brotum og töluvert flakkað á milli
tímaskeiða, en sögumaður er líka að reyna að greina aðstæður sínar og
vina sinna.
Mikael heldur áfram að skrásetja sögu sinnar kynslóðar. Fellahverfið
og sú kynslóð sem ólst þar upp fyrst allra myndar kjarnann í persónugall­
eríi bókarinnar. Í sögunni eru allar fjölskyldur brotnar, flestir hinna
fullorðnu ýmist virkir alkar eða óvirkir og sambönd fólks vonlaus meira
og minna. En líkt og í fyrri bókum Mikaels er sífellt minnt á draumsýn
um hefðbundið fjölskyldulíf þar sem foreldrar skilja ekki heldur búa
börnunum örugga æsku.
Mikael hefur alltaf verið eins og fíll í postulínsbúð í íslenskum bók­
menntum og það breytist ekkert með þessari bók. Í henni eru þver­
brotnar flestar reglur og uppskriftir sem tíðkast í skáldsagnagerð.