Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 108

D ó m a r u m b æ k u r
108 TMM 2010 · 4
Ciklamini (1978) og Heimskringla: An Introduction sem Diana Whaley samdi
(1991). Þar er heldur ekki að finna doktorsritgerð Stephens N. Tranters, Sturl-
unga saga: The Role of the Creative Compiler (1985).
Fyrir flesta lesendur bókarinnar er það nokkur kostur að ævi Snorra er séð
í ljósi samtíma hans, bæði hér á landi og í Skandínavíu, og brugðið upp lýs­
ingum á aldarfari. En mörgum gæti líka þótt að of víða væri seilst og horfið
langt frá aðalefninu. Raunar er eins og Óskar sé ennþá svo á valdi bóka sinna
um aldir Íslandssögunnar að hann eigi erfitt með að greina á milli aðal­ og
aukaatriða. Að þessu líkist hann þeim miðaldahöfundum sem nútímamönnum
þykir sem hafi dregið til safns til sögu en ekki skrifað skipulegt verk úr því
safni sínu. Að vísu hefur verið bent á að þetta sé missýn nútímans, það hafi í
raun verið fagurfræði 12. og 13. aldar að láta mörgum sögum fara fram í senn.
En margþátta frásögn verður strembin fyrir nútímalesendur sem eru vanir
öðru og undarlegt í verki sem er um ævi Snorra en ekki Sturlungaöld.
Óskar telur einnig að það megi „hvarvetna skynja spor Snorra“ í íslenskum
bókmenntum. „En eftir að hinn langi vetur skall á íslenska menningu um
miðja fjórtándu öld – með einangrun þjóðarinnar frá evrópsku málsamfélagi
– hljóðnaði söngur hans um hríð [10–11].“ Þessi orð sýna hversu bundinn
Óskar er enn bókmenntaskoðun rómantíkurinnar og söguskoðun sjálfstæðis­
baráttunnar sem fræðimenn hafa þó verið að endurskoða á síðustu þrjátíu til
fjörutíu árum. Ætli öll rímaskáldin hefðu samþykkt það að Edda hafi ekki lifað
um aldir eða þeir sem áttu viðskipti við erlenda sjómenn hér við land og kaup­
menn að þeir væru alveg einangraðir í sínu málsamfélagi jafnvel þótt norrænar
tungur hafi deilst og íslenskan hafi ekki dugað til samskipta við erlenda menn
lengur? Sýn Óskars á efniviðinn er því gömul jafnvel þótt hann hafi nýtt sér alls
konar fræðirit, einnig nýjar rannsóknir. Tilvitnuð orð eru einnig dæmi um
orðskrúð bókarinnar.
Eins og Óskar bendir réttilega á í formála eru heimildir okkar um Snorra
Sturluson ekki margbrotnar – raunar hvorki ævi hans eða ritstörf. Helst þeirra
er Sturlungu­samsteypan, – einkum Íslendinga saga sem höfundur Sturlungu­
formála eignar ritstofu Sturlu Þórðarsonar lögmanns (+1284). Í grundvallarriti
svonefnds íslenska skóla í rannsóknum á fornbókmenntum, Snorra Sturlusyni
eftir Sigurð Nordal, notar Sigurður einnig þau rit sem kennd hafa verið Snorra
sem heimildir um hann. Þetta var í samræmi við hina ævisögulegu aðferð í
bókmenntarannsóknum, sem Sigurður einatt beitti, en á Norðurlöndum var
danski bókmenntagagnrýnandinn Georg Brandes meistari hennar. M.a.
skrifaði Brandes um William Shakespeare út frá þeim verkum sem honum hafa
verið með réttu eða röngu eignuð. Enda er enn minna vitað um ævi Shake­
speares en Snorra. Þessi aðferð kom annars upp á tímum rómantísku stefn­
unnar snemma á 19. öld þegar farið var að líta svo á að rithöfundar byggju yfir
guðlegum sköpunarkrafti og eining verka þeirra bæri vitni um persónuleika
höfundarins. Áður höfðu verkbeiðendur og verndarar listamanna skyggt á þá.
Enda var það oft svo fyrr á öldum – eins og við raunar þekkjum úr samtím­
anum – að ritverk voru unnin á ritstofum – ekki síst þau verk sem kalla má