Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 6

P é t u r G u n n a r s s o n
6 TMM 2010 · 4
Dagur Sigurðarson í salinn og að loknum venjulegum ávarpsorðum:
„hér kem ÉG“, sá hann eins og skot hvar feitt var á stykkinu, vatt sér að
Sigurði og sagði hátt og snjallt að Sigurði væri nær að fara að skrifa um
sig, þ.e. Dag, í stað þess að hanga á kaffihúsum. Þar með fór það. Þetta
hefur sennilega verið árið 1966, Sigurður þá áttræður, vitnið nítján.
Og nú eru þeir allir farnir, blessuð sé minning þeirra. Undri er það
líkast hvað ævin líður skjótt og alltaf jafn skrítið hvað okkur er ósýnt um
að skynja hraðann, ætli það sé ekki svipað og með hraða jarðar, lyginni
líkast að hún skuli snúast á 300 km hraða á sekúndu. Eða er það mínútu?
Allavega, hún snýst.
Memento mori, lét hershöfðinginn þræl sinn hvísla að sér með
jöfnu bili þegar hann fór í sigurgöngu um Rómaborg eftir frækinn
sigur. Skólafélagi minn einn þýddi orðskviðinn: „Mundu að þú átt að
skemmta þér“, og ályktaði þá út frá dönsku sögninni „at more sig“. En
það kom auðvitað út á eitt, svo fjarri sem dauðinn er ungu fólki. Sagði
ekki Freud einhvers staðar að persónulegur dauði væri sú hugsun sem
maðurinn næði síst utan um, að í hvern mann væri svo að segja forritað
hugboð um undantekningu þegar að honum kæmi. Sem hljómar nógu
undarlega úr því að það muni vera það eina sem er víst.
En stundum getur manni fundist að það sem einusinni á annað borð
var haldi áfram út í það óendanlega, geti allavega endurtekið sig aftur
og aftur. Var ekki að koma út ný bók eftir Þórberg Þórðarson í síðasta
mánuði og skemmst að minnast þess að síðast í fyrra birtist Sigurður
Nordal okkur ljóslifandi í Mynd af Ragnari í Smára þar sem hann var
svo að segja búinn til úr eigin bréfum.1
Oft sóttu á sjálfan mig tímaflöktandi hugsanir þar sem ég sat niður
í kjallara Þjóðarbókhlöðunnar með dagbækur Þóru Vigfúsdóttur milli
handanna, fólkið, mannlífið sem lifnaði á síðunum var svo raunverulegt
að mér komu ítrekað í hug ljóðlínur Steins Steinars: „Hvort er ég heldur
hann sem eftir lifir, eða hinn sem dó?“ Meðal annars skaut afmælisbarnið
í dag iðulega upp kolli, til dæmis á sumardaginn fyrsta árið 1940:
„… Nordal er alveg búinn að vinna hjarta mitt. Öryggi hans og festa
gagnvart Máli og menningu er þannig að mér finnst, minnsta kosti eins
og sakir standa, öllu vera óhætt í hans höndum …“
Og 14. maí sama ár er hún að lesa formála Sigurðar að Píslarsögu Jóns
Magnússonar:
„Allt sem Nordal skrifar snertir mann, er vekjandi og opnar ný útsýni
og það er eitthvað unaðslegt andrúmsloft yfir öllu því sem sá maður
snertir á …“
Í byrjun árs 1943 halda þau Þóra og Kristinn boð sem hófst kl. hálf­