Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 144

D ó m a r u m b æ k u r
144 TMM 2010 · 4
kunnanlegt var að hitta fyrir þennan náunga / á ný“. Lesandi og ljóðmælandi
renna að einhverju leyti saman í „Rödd úr holunni“, en þar hefur ljóðmælandi
komið sér fyrir í holu og ávarpar lesanda, sem enn á ný virðist einskonar
,annað líf ‘ ljóðmælanda. Sá spyr: „Var ég búinn að segja þér að ég hef hafst við
í þessari holu / í tvö þúsund ár? / hef safnað orðið dágóðu skeggi / kem færandi
hendi ofan úr fjöllum / með ógn úr / undirdjúpunum / þínum eigin“. Hér er
vísað til allmargra átta, helliskenning Platóns er augljós, en svo kemur í ljós að
holan á sér op í bæði Snæfellsjökli og Heklu og þar er lesandi skyndilega
kominn í aðra heima, ævintýra og þjóðsagna. En holan er líka hyldýpi og hít,
ruslakista fyrir nýjustu syndir og syndaaflausnir, þráa sjálfsblindu og hroka,
svo ekki sé talað um kergju, „afneitun trúblindu og rökhroka“. Holan er því
ekki aðeins eftirmynd veruleikans, heldur flótti frá honum, handhæg leið til að
losa sig við það sem er óþægilegt. Sem slík getur hún greinilega ekki lengur
gegnt því hlutverki að vera ljóðmælanda skjól, enda boðar hann komu sína með
ógn í farteskinu.
Það sem kannski kemur einna best fram í holuljóðinu er sú einsemd sem
einkennir velflest ljóðin og þá sérstaklega þau í lokakaflanum. Samtalið við
,lesandann‘ verður því enn meira knýjandi, tilraun til að ná sambandi við ein­
hvern, eða jafnvel ennfrekar von, því miðað við hversu myrk mörg ljóðanna eru
þá er sláandi hvað vonin kemur víða við, eins og í fyrrnefndu ljóði „Langsetur
í herbergi“ og vonin er einnig til staðar í „Rödd í holu“, en í lokin kemur í ljós
að í holunni er hús sem ljóðmælandi býr í og þar berst ljós út um glugga „út í
nóttina / henni til höfuðs // Við hann bind ég vonir mínar allar“. Með tilliti til
þessa er lokaljóðið „Skilið skiptum“ umhugsunarvert, en þar stígur ljóðmæl­
andi fram og slítur á öll sambönd og samskipti: „Við erum skilin að skiptum,“
/ sagði ég við afgreiðslukonuna í / hverfisbúðinni“. „Tímarnir hafa breyst“ og
„að skilja að skiptum er tónn dagsins / – já, frelsið – / er vígt af skilanefndum“.
Ljóðmælandi setur dúnmjúka púða „ofan á skynreynsluna“ og dúðar sig í
hljóðeinangrun, en gerir sér samt vonir um „að lifa lífið af“. Hann skilur við
bensínafgreiðslumanninn og að lokum lesandann, eins og fyrr er sagt. „Mig
dreymir um einveru / Ég raða prentuðu máli í hillur / helli upp á kaffi / spila
tónlist / einn“, „skiljum að skiptum, öll sem eitt“. Hér virðist einsemdin hafa
hverfst í einangrun, sem er, líkt og í holuljóðinu, einskonar tilraun til að dúða
sig frá veruleikanum, loka sig úti frá andvökuórum eins og þeim sem einkenna
„Högg af vatni“. En jafnframt er ljóðið ástarljóð, „Ástin er illa varðveitt /
leyndarmál“ og „Sá sem ekki elskar / – með allri sálinni – / á að vera einn“.
Þessi staðreynd virðist koma af stað einangrunarstefnunni og lesandi hlýtur að
álykta að þarmeð elski ljóðmælandi ekki með allri sálinni.
Ljóðið kallast því að nokkru leyti á við ljóðið „Skáldsaga“ sem ber undirtitilinn
„(til þín)“ og lýsir á einni síðu skáldsögu, kafla fyrir kafla. Í fyrstu vindur öllu
eðlilega fram en í nítjánda kafla hefur ljóðmælandi ekki lengur hemil á sér og
veltir fyrir sér hvort hann sé „brú eða ástarjátning“. Í lokakaflanum hefur hann
alveg misst tökin, „Ég mun ekki ná til þín með þessari skáldsögu. Og þegar öllu