Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 12

P é t u r G u n n a r s s o n
12 TMM 2010 · 4
annan uns hjónakornin fá inni í óeinangruðum sumarbústað í útjaðri
bæjarins. Þaðan hjólar Ragnar dag hvern niður á höfn og slæst í hóp með
200 verkamönnum öðrum sem elta verkstjórana á röndum í von um að fá
handarvik. Hjólar svo aftur heim um kvöldið án þess að hafa haft erindi
sem erfiði. Þau hjón komast í skuld við hið opinbera, lögtaksmenn mæta
á vettvang, en það er ekki neitt að hafa nema borðstofuborðið sem gjald­
heimtumenn eiga í mestu brösum með að koma út um dyrnar og bregða
þá á það ráð að brjóta af því lappirnar og eyðileggja.
Síðan kemur blessað stríðið sem öllu breytir og sagan fær farsælan
endi og Ragnar fasta stöðu sem baðvörður við Austurbæjarskólann.7
Spurning sem vaknar: af hverju bognaði maðurinn ekki og brotnaði
við svo harðneskjuleg kjör? Af hverju varð hann ekki óreglumaður og
aumingi? Við því er varla einhlítt svar, en skyldi tungumálið hafa átt
þar einhvern þátt? Málið sem hann talar merkir hann ekki á neinn hátt,
hvorki orðfæri né framburður, og það sem meira er: útilokar hann ekki
frá því sem er hugsað og ort. Í grein sem dóttir hans ritar að honum
látnum, hann átti þá fáa mánuði í áttrætt, upplýsir hún að hann hafi
lifað og hrærst í fróðleik og bókmenntum, að Tómas Guðmundsson hafi
verið uppáhaldsskáldið hans. Sæjum við í anda verkakonuson kvalinn
upp í slömmum Lundúna með T.S.Eliot á vörunum eða sambærilegan
franskan handgenginn ljóðum Pauls Éluard?
Kannski er þetta mesta verðmæti íslenskrar menningar. Sem er aldrei
í eitt skipti fyrir öll, sem á alltaf í vök að verjast eins og allt sem lifir, en
það bæri vott um sjálfsofnæmi á háu stigi að skeyta ekki um það, grafa
jafnvel vísvitandi undan því.
***
Skáldið Steinn Steinarr segir frá því á einum stað að hann hafi barn
spurt fóstru sína hvað orðið menning þýddi. Og hún svarað: „Það er
rímorð, drengur minn, sem þeir nota fyrir sunnan til þess að ríma á
móti þrenningunni. Þrenning, menning …“.8
Annar höfundur tekur hugtakið til kostanna í bráðskemmtilegri bók
sem nýlega kom út hér í borg, Dýrin í Saigon eftir myndlistarmanninn
og rithöfundinn Sigurð Guðmundsson.
Í löngun sinni til að upplifa mannlíf án máls og menningar afræður
hann að fara til borgar þar sem hann er með öllu ókunnur og mál­
laus, fyrir valinu verður Saigon í Víetnam. Á hótelinu þar sem hann
býr kynnist hann ræstingastúlkunni og á nuddstofunni þar sem hann
mætir morgun hvern í nudd á hann í samskiptum við nuddstúlkuna.