Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 132

D ó m a r u m b æ k u r
132 TMM 2010 · 4
Skrif Markúsar taka talsverðum breytingum þegar á líður. Dagbókin verður
skáldlegri, í stað dagsetninga fara einstaka færslur að bera titla eins og „Hrafn­
arnir“ og „Snjóflyksusaga“. Á einum stað skiptir Markús meira að segja yfir í
þriðju persónu frásögn. Þetta er í þremur færslum sem hann kallar „Án titils“
með viðeigandi númerum frá eitt og upp í þrjú. Annar kafli sem vert er að
minnast á í þessu samhengi er sagan af Valentine, vændiskonu í London sem
tekur 400 pund fyrir nóttina. En frásögn Markúsar af samskiptum sínum við
Valentine reynist vera skáldskapur:
Ég velti því fyrir mér hvort ég væri áhugaverðari persóna ef Valentine hefði verið
raunveruleg, ekki bara hugarburður úr penna […] Og það er skrýtið – samt ekki
mjög – en mér finnst hálfpartinn, og allt í einu súrt að viðurkenna að mér þótti
best af öllu að fara eftir fundi dagsins og setjast á bekk í St. Jame‘s Park, horfa á
óvenjulega fugla á tjörninni, grátviðinn teygja sig að vatnsfletinum […] meðan ég
beið eftir að komast heim (bls. 145).
Þessi uppdiktaða saga af stefnumótum við háklassa vændiskonu eftir banka­
fundi í London er kannski tilraun Markúsar til að máta sig við hlutverkið sem
titill bókarinnar ber með sér og þá ímynd sem útrásarvíkingar hafa sem sið­
lausir gjálífismenn. Hið mikilvæga er þó að líkt og svo margt annað í dag­
bókarfærslum hans snýst þessi saga um að ná áttum í sambandinu við Hörpu,
finna út hvað það var sem fékk hann til að langa að komast heim. Og hér er í
raun komið að kjarna málsins hvað bókina varðar. Hún er fyrst og fremst saga
um samband pars sem hefur ratað í ógöngur.
Sambandið og eftirsjáin
Dagbókarskrif Markúsar spanna tímabilið frá 9. október 2008 til 23. apríl 2009.
Með öðrum orðum frá hruni, fram yfir búsáhaldabyltingu og allt fram að
kosningum. Þessir stóru sögulegu atburðir mynda bakgrunn frásagnarinnar
– nokkurskonar leikmynd. Því í raun er þessi skáldsaga fyrst og fremst ástar­
saga. Í sjálfu sér væri hægt að stilla grundvallaratriðum frásagnarinnar upp
með allt annan bakgrunn: Par sem lifir góðu lífi, skortir ekkert, er hamingju­
samt og gæfuríkt allt þar til óvæntir atburðir eiga sér stað sem neyðir það til að
horfast í augu við að líf þess hefur byggst á blekkingu. Á hinn bóginn gefur
fyrrnefndur bakgrunnur, þ.e. hrunið, búsáhaldabyltingin og eftirmálar hennar,
þessari tiltölulega einföldu ástarsögu aukinn þunga.
Stundum er talað um að áfallið sem fólk verður fyrir við atvinnumissi komi
næst á eftir því að missa ástvin. Sjálfsagt segir það meira en mörg orð um hve
stór hluti sjálfsmyndar vesturlandabúa byggir á launavinnunni. Atvinnumissir
Markúsar, og skömmu síðar Hörpu, skapar tómarúm í tilveru þeirra. Það
skiptir örugglega máli að áfallið er nokkuð stærra en gengur og gerist um
atvinnumissi því starfsvettvangur þeirra eins og hann leggur sig hrynur – og
þau eru fyrirlitin af samborgununum, banksterar. Bæði draga þau sig inn í skel
sína. Markús leitar aðallega á náðir dagbókarinnar og bókmenntalesturs, en