Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 142

D ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2010 · 4
kvæmnislegustu, hlýtur að varpa skugga á einlægni höfundarins. Írónía eirir
engu – allra síst sjálfum höfundinum – eða ljóðmælandanum er líklegast best
að segja hér – eins og í ljóðinu „taka tvö“ sem fjallar um tilraun til sjálfsmorðs
og hefst með lýsingu á „hnignandi líkama“ og grafskriftin hljóðar uppá:
„hefðir getað gert betur“ eða „gast verið verri“. Annað sjálfsávarp er í „Skugga“,
en þar hefur ellin sest á andlit ljóðmælanda „eins og gríma“, fegurðin „fölnandi
blóm innan um birkihríslur og banaspjót“. Í lokalínuninni hefur ljóðmælandi
þurrkað sjálfan sig algerlega út: „Sú kenning er um skugga að þeir séu af ein­
hverjum“. Hér getur lesandi ekki annað en skynjað samsömun með höfundi,
upplifað tengsl.
Meðvirknin verður kannski hvað öflugust í ádeiluljóðunum, en án þess að
Högg á vatni sé einhver kreppubók (eins og svo margar bækur síðasta árs voru),
þá stingur Hermann reglulega á ýmsum samfélagslegum málefnum í ljóðun­
um, málefnum sem augljóslega tengjast græðgisvæðingunni og hruninu sem
fylgdi. Í fæstum tilvikum er þó hægt að negla niður einhverjar beinar skírskot­
anir, það er frekar að lesandanum er boðið uppá að velta fyrir sér mögulegum
túlkunum eins og í ljóðinu „Einfalt“:
Einfalt, þægilegt, hratt og öruggt, glumdu skilaboðin uns
dag einn var svo komið að lífið var svo einfalt að það tók
því ekki lengur að lifa því.
Ádeilan er þó snörpust og beinskeyttust í ljóðinu „Högg af vatni“, sem er
prósaljóð og jafnframt lengsta ljóð bókarinnar. Ljóðið birtist snemma í bókinni
og setur óneitanlega tóninn fyrir það sem á eftir kemur. Og það er hér sem 2.
persónu stíllinn verður hvað mest knýjandi, í ávarpi (sem vel getur verið sjálfs­
ávarp) til hins andvaka manns og vangaveltum um hvað það er sem heldur
honum vakandi. Ljóðið hefst svo:
Það er ekki lekinn í vaskinum, dripp dripp, sem heldur
fyrir þér vöku, ekki rokið sem lætur svona við trén fyrir
utan húsið þitt, húsið sem þekkja má á gulum plastpoka
sem í þessum töluðum orðum fýkur framhjá með hvissi,
vindurinn sem þekkja má á hausthljóðinu.
Nei, það er ekkert af þessu sem heldur vöku fyrir lesandanum, heldur „maður
úti við tröppur sem rjátlar við ruslið þitt“. En upptalningin á áhyggjuefnum
heldur samt áfram, þú átt ekki heima á þessum tíma sem þú hefur fæðst inní,
heimurinn er óréttlátur og það er tómahljóð í tilverunni. Svo má nefna fláræði
manna sem falsa undirskriftir til að rjúka í stríð, tvírætt viðhorf til byltingar­
innar og galtóma frasa réttlætisriddaranna, sjálfsvorkunnarsífur smákónga og
skuldirnar. Ekki má heldur gleyma gjamminu á markaðnum, vonbrigðunum
og framtíðinni sem farin er í vaskinn, hróðugum nýskáldum og hatrinu á
hungraða fólkinu við hinn enda veraldarinnar. Nei, ekkert af þessu er vanda­
mál, heldur „eitthvað miklu einfaldara eins og maður að rjátla við ruslatunnu