Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 131

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2010 · 4 131
blessast. Guð myndi blessa Ísland og ef ekki hann, þá að minnsta kosti snar­
ræði ráðherranna. Því hvert leitar örvæntingarfullur maður annað en í trúna,
hvort sem það er trúin á markaðsöflin eða á guð?
Dagbókin
Dagbókarskrif Markúsar sem fylgja í kjölfar formálans eru ekki tilkomin að
hans eigin frumkvæði. Fljótlega eftir atvinnumissinn hefur gamall vinur,
sagnfræðingurinn Vésteinn, samband og þeir hittast á kaffihúsi til að fara yfir
stöðuna. Vésteinn hvetur Markús til að halda dagbók, og raunar líka til að
fjalla um síðustu dagana í bankanum í formála, til að hjálpa honum „að halda
utan um lífið á þessum trylltu tímum, [því] það væri svo auðvelt að missa jafn­
vægið og fyllast af svartsýni“ (bls. 3). Þótt Markús taki vel í þessa tillögu, og
fari augljóslega eftir henni, grunar hann að einhverskonar fræðilegur áhugi
sagnfræðingsins fyrir því að skapa samtímaheimildir um hrunið búi að baki.
Þótt Markús nefni það ekki berum orðum má ætla að doktorsverkefni Vésteins
eigi þar hlut að máli því það fjallar um pólitísk átök á Sturlungaöld.
Grunur Markúsar er reyndar ekki fjarri lagi því Vésteinn verður að nokk­
urskonar lesanda til að byrja með og les fyrstu færslu dagbókarinnar á næsta
fundi þeirra. Síðar virðist hann allt að því líta á sig sem ritstjóra dagbókar­
innar:
Við vorum að tala um spennuna í samfélaginu þegar hann spurði hornrétt á
umræðuefnið hvernig gengi með bókina. Ég mundi ekki eftir að hafa sagt honum frá
neinni bók og bað hann að útskýra. „Bókina sem þú ert að skrifa.“ Ég sagði honum
að ég væri hættur að halda dagbók en farinn að skrifa minnisbók, það væri reyndar
sama bókin, þetta væri tæknilegt skilgreiningaratriði [..] Vésteinn brosti og spurði
hvort hann mætti ekki sjá […] Hann sagði ekkert þegar hann var búinn, lokaði bara
bókinni, sneri henni í hendinni og horfði á brúnina eins og til að sjá hvað ég væri
kominn með margar blaðsíður, horfði þar til hann rétti mér hana með orðum sem
slógu mig utan undir: „Ég ráðlagði þér að halda dagbók en … mér sýnist þú gera
ráð fyrir lesanda í framtíðinni, Markús, og það … nei , haldu bara áfram að kannast
ekkert við að þú sért að skrifa bók, ég held það sé auðveldara ómeðvitað“ (bls. 41).
Þessi orð Vésteins hafa samt þau áhrif að Markús fer að ritstýra sjálfum sér.
Yfirfara textann, leiðrétta og lagfæra aftur í tímann. Þar með er kominn inn­
bygður lesandi í verkið fyrir tilstilli sagnfræðingsins. Dagbókin er orðin að
einhverju öðru í huga Markúsar en persónulegum skrifum í þerapískum til­
gangi. Hann verður meðvitaður um að hann sé ekki að skrifa fyrir sjálfan sig
eingöngu. Þetta vekur aftur spurningar um formálann, því strax í fyrstu færslu
dagbókarinnar tekur Markús fram að hann geti ekki skrifað formála um síð­
ustu dagana í bankanum því „þeir renna allir saman í gráa slettu í höfðinu“
(bls. 3). Þeirri hugmynd er því lætt að lesandanum að e.t.v. hafi dagbókin orðið
að bókinni sem Markús vill ekki kannast við að hann sé að skrifa og sú bók er
e.t.v. sjálf skáldsagan Bankster.