Tímarit Máls og menningar - 01.12.2017, Side 144

U m s a g n i r u m b æ k u r
144 TMM 2017 · 4
ekki síður athyglisvert verk. Sagan er
ennfremur að hluta til glæpa- og
spennusaga með hrollvekjandi tónum en
söguþráðurinn snýst um leit að morð-
ingja og fórnarlömb hans. Sögusviðið er
ekki svo fjarlæg framtíð þar sem eitur-
efnaárás af óljósum uppruna hefur vald-
ið samfélagslegu hruni og miklum land-
flótta. Landið er einangrað því öll tækni
hefur eyðilagst og fólkið sem eftir er
þarf að hverfa aftur til eldri lifnaðar-
hátta. Líkt og í Eylandi byggja þeir á
sjálfbærni og markaðsviðskiptum því
peningar hafa ekkert gildi lengur.
Reykjavík er skipt upp í tvö meginsvæði,
Breiðholt og miðbæinn. Í Breiðholti
hefur Austur-evrópsk mafía öll völd, en
í miðbænum ráða öllu nokkrar fjöl-
skyldur af íslenskum ‚aðli‘.
Söguþráðurinn er á þá leið að ung
stúlka, Móna, er numin á brott af morð-
ingja sem er þekktur fyrir að misþyrma
og limlesta fórnarlömb sín. Faðir stúlk-
unnar, Númi, hefur örvæntingarfulla
leit að henni í félagi við Brittu, unga
konu sem missti systur sína í klær ill-
mennisins. Í ljós kemur að hann tilheyr-
ir miðbæjaraðlinum sem er úrkynjaður
og spilltur meðan Austur-evrópska
mafían reynist siðferðislega og sam-
félagslega ábyrgari. Þetta birtist í því að
glæpaforinginn Nikolai aðstoðar Núma
og Brittu, þrátt fyrir að stefna með því
fólki ‚sínu‘ og veldi í hættu.
Saga Kristjáns Atla er gróf og harka-
leg öfugt við hina frekar blíðlegu sýn á
spillingu og völd sem birtist í Eylandi.
Samfélagið er gersamlega stjórnlaust og
engin yfirvöld til staðar. Í staðinn eru
þessar tvær valdaklíkur og svo mannleg
tengsl, en vinátta, samúð og félagsleg
samstaða af ýmsu tagi er áberandi innan
um alla villimennskuna. Þótt sam-
keppnin sé mikil og baráttan fyrir lífinu
harkaleg er einnig lögð áhersla á það
hvernig fólk passar upp á hvert annað
og er tilbúið að hjálpa þegar á þarf að
halda.
Hrun siðmenningarinnar
Eyland lýsir endalokunum sjálfum, frá
upphafi sambandsslitanna og þar til
samfélagið og siðferðisgildi hrundu,
hægt og örugglega, undir stjórn hvítu
drottningarinnar meðan Nýja Breiðholt
gerist eftir að endalokin hafa orðið og
samfélagið er hrunið þegar atburðir sög-
unnar eiga sér stað. Þannig bjóða verkin
upp á ólíka tegund upplifunar.
Í Eylandi er lesandinn látinn fylgja
hruninu eftir, afleiðingum þess, átökum
í kjölfarið og svo þeirri uppbyggingu
sem verður þegar samfélagið tekst á við
gerbreyttan veruleika. Þetta er lúmsk
aðferð sem gerir lesandann að nokkru
leyti samsekan ferlinu frá lýðræði til ein-
ræðis, því samfélagsleg upplausn með
tilheyrandi hruni gilda er óhjákvæmileg
orsök heimsendis og óttinn við að hið
illa taki völdin er ríkjandi. Hér er auðvelt
að finna tilvísanir í söguna, þar sem
þægindin og öryggið sem felst í röð og
reglu eru tekin fram fyrir óöryggi átaka.
Því virðast aðgerðir hvítu drottningar-
innar í fyrstu til góðs, en hún leggur
áherslu á að halda samfélaginu gangandi.
Eins og mörg heimsendisverk endar
þetta svo allt á ofurlítilli bjartsýni.
Nýja Breiðholt gerist hinsvegar eftir
að öllu er lokið og samfélagið hefur náð
nokkrum stöðugleika. Upphafið er því
framandlegt og óhugnanlegt, áhersla er
lögð á það hvernig það sem þykir sjálf-
sagt í nútímaheimi hefur horfið og eftir
stendur hörð lífsbarátta í samfélagslegri
auðn. Reynt er að gefa innsýn í þennan
nýja heim og lýsa því hvernig samfélagið
hefur þróast og aðlagast gerbreyttum
kringumstæðum. Inn í þann (ó)stöðug-
leika er svo settur upp nokkuð hefð-
bundinn geðsjúkur morðingi, kunnug-
legur úr glæpasögum. Líkt og í hroll-