Studia Islandica - 01.06.1981, Side 28

26
sé svo ung, að af henni verður lítt ráðið nema það, að höf-
undur hennar fylgir trúlega sömu atburðaröð og mun hafa
verið í frummynztri.12 Það getur naumast verið einber
tilviljun, að faðir hins vegna í Hrafnkels sögu ber sama
heiti og ójafnaðarmennimir í HávarSar sögu og Króka-
Refs sögu. En merkilegasta atriðið, sem samanburðurinn
leiðir í ljós, er frávik Hrafnkels sögu, þar sem Hrafnkell
býður ríflegri bætur fyrir víg Einars en dæmi eru til í
fslendinga sögum og sýnir það skarpa andstæðu við aðra
ójafnaðarmenn, sem bregðast hrokalega við beiðni lítil-
magnans um bætur. Iðrun Hrafnkels á sér engan líka í
fari ójafnaðarmanna. Hér má ákveðið gera ráð fyrir því,
að höfundur sögunnar hafi vísvitandi vikið frá frummynztr-
inu, og má það heita einhver hin merkasta nýjung í ís-
lenzkum fomsögum og á hún raunar drjúgan þátt í því,
að Hrafnkels saga hefur orðið mönnum að svo miklu um-
hugsunarefni sem raun ber vitni. Þótt Hrafnkell væri svo
kynntur til sögu, „at hann bœtti engan mann fé, því at
engi fekk af honum neinar hœtr, hvat sem hann gerði“,
þá er þvi engu líkara en að hann minnist þess eftir víg
smalamanns, að „með þeim hætti skal hverr hœta sem
hann misgerir.“13 Samt sem áður hefur Hrafnkell ræðu
sína með því að minna Þorbjöm gamla á ójafnaðarmennsku
sína og fylgir sagan þá enn hinu upphaflega mynztri:
„Hrafnkell kvaðsk fleiri menn hafa drepit en þenna einn,
12 Sigurði Nordal (Hrafnkatla, 61) þykir ekki ósennilegt, að höfund-
ur Hrafnkels sögu kunni að hafa þekkt Heiðarvíga sögu og Eyr-
byggju, enda virðast ummælin um vigaferli Hrafnkels bera vitni
um áhrif frá lýsingunni á Yiga-Styr í þessum sögum. Hins vegar
lítur Amold Taylor (Saga-Book of the Viking Society xv (1957),
130-37: “A Source for Hrafnkels Saga”) svo á, að lýsingin á
Jöðri í FóstbrœÖra sögu sé fyrirmyndin að vígamennsku Hrafn-
kels. Nú er það nokkuð vafasamt að bera saman lýsingu á tveim
ójafnaðarmönnum, án þess að taka til greina aðrar frásagnir af
slikum mönnum í fombókmenntum. Sjá enn fremur grein mina
„Um réttlæti í íslenzkum fomsögum", Andvari NF xx (1978),
3-14.
13 Sbr. grein mína, sem getið var í síðustu nmgr., bls. 5-6.