Studia Islandica - 01.06.1981, Side 31

29
III.
AFLI DEILT VIÐ ÆÐRI MANN
Andstæðingur ójafnaðarmannsins, Sámur Bjarnason, er
„uppivQðslu-maðr mikill og lQgkœnn.“ Um lýsinguna á
honum gegnir svipuðu máli og um Hrafnkel, að höfundur
beitir þar ýmsum hugmyndum, sem alkunnar voru fyrr
á öldum. Sámur verður fyrst viðriðinn atburðarás sögunn-
ar, þegar Þorbjörn frændi hans leitar liðveizlu, sem Sám-
ur er tregur að veita. Dómur Þorbjamar um Sám og ögr-
unarorð fela í sér merkileg drög að mannlýsingu: „Því
verðr engin uppreist yðar ungra manna, at yðr vex allt í
augu. Hygg ek, at enginn maðr muni eiga jafnmikil auð-
virði at frændum sem ek. Sýnisk mér slikum mQnnum illa
farit sem þér, er þykkisk lQgkœnn vera, og ert gjarn á
smásakir, en vilt eigi taka við þessu máli, er svá er brýnt.
Mun þér ok verða ámælissamt, sem makligt er, fyrir því
at þú ert hávaðamestr ór ætt várri.“ Hér er Sámi ekki
einungis bmgðið um sýndarmennsku (,,hávaðamestr“),
heldur einnig um lítilmennsku og hlutgimi eða afskipta-
semi, og er þessum tveim þáttum í fari hans haganlega
lýst í orðtakinu „að vera gjarn á smásakir“. Hér kemur
glögglega fram andstæða við þá Eyvind, sem var „fáskipt-
inn maðr“, og Þorkel Þjóstarsson, sem kveðst hafa „til fás
hlutazk11,15 þótt honum þyki hins vegar mál Þorbjamar
svo brýnt, að honum verði að veita liðsinni. Vandamál
Sáms er þó að öllum líkindmn nokkm flóknara en lesendur
hafa yfirleitt gert sér grein fyrir, því að annars vegar vom
15 Viðbrögð Þorkels við tregðu Þorgeirs að veita Sámi og Þorbimi
liðveizlu minna nokkuð á orð Eyjólfs í Glúmu, þegar faðir hans er
trauður að taka við Hreiðari stýrimanni: „Eigi er enn við honum
tekit utan þitt ráð; en þat er ok bæði, at ek hefi lítt til ráða
hlutazk, ok vill þú, at ek ráða litlu, ef sá maðr skal hér eigi vist
hafa, er ek hefi hegat boðit.“ (1. kap.). f báðum sögum er látið
undan beiðni hins fáskiptna manns.