Studia Islandica - 01.06.1981, Page 72

70
taka til fyrirmyndar, verður rætt á víð og dreif í þessari
ritgerð, en hér má þó lauslega minna á tvo staði í sög-
unni sjálfri, þar sem berum orðum er vikið að dæmisagna-
gildi. Hjalti Þórðarson kveðst ekki vilja, „at menn hafi
þat til eptirdœma, at vér sjálfir hpfum gengit á grið þau,
sem vér hgfum sett ok seld.“ (235). Og þegar þau Dró-
mundur hafa ákveðið að breyta háttum sínum og setjast
í helgan stein, gerir Spes skarpan mun á fyrra og síðara
líferni þeirra: „Kann vera, at heimskir menn dragi sér
til eptirdœma okkra ina fyrri ævi; skulu vit nú gera þá
endalykð okkars lífs, at góðum mQnnum sé þar eptir líkj-
anda.“ (289). En vitaskuld verður að gera ráð fyrir því,
að lesendum Grettlu sé ætlað að átta sig á því sjálfum,
hvort tiltekin athöfn sé til viðsjár eða eftirdæma, þótt höf-
undur sögunnar hirði ekki að gefa beinar ábendingar um
það nema á þessum tveim stöðum. Hins vegar má það
undarlegt heita, ef slíkur höfundur hefur ekki vanizt þeirri
hugmynd, að sögur séu ritaðar í því skyni að fræða fólk
um mannlífið yfirleitt.
Fyrir siðfræðilegt gildi frásagnar skiptir það engu höf-
uðmáli, hvort hún sé byggð á sannsögulegum atburðum
ella þá eigi sér enga stoð í veruleikanum. Mönnum var
sem sé ætlað að nema ýmiss konar vizku bæði af þvi sem
gerzt hafði í fortíðinni og þá vitaskuld ekki síður af hrein-
um dæmisögum af dýrum eða fólki, sem samdar voru í
því skyni að flytja tiltekinn siðaboðskap. Á hinn bóginn
liggur í hlutarins eðli, að listrænni frásögn, sem gegnir
einnig hlutverki dæmisagnar, er ekki treystandi sem heim-
ild um raunverulega atburði, jafnvel þótt hitt sé látið í
veðri vaka, að hún sé að lýsa því sem eitt sinn hafði gerzt.
Og þegar ekki er hægt að taka frásögn bókstaflega, heldur
einungis táknrænt, eins og á sér stað um lýsingar á yfir-
náttúrlegum fyrirbærum, skortir hana auðsæilega sagn-
fræðigildi, þótt hins vegar sé auðvelt að túlka slíkt af
sjónarhóli siðfræði og skáldskapar.
Sú óvissa, sem ríkir um sannfræðilegt inntak Grettlu,
er ein af mörgum ástæðum til þess, að ritskýrandi leggi