Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 17

ARnFRÍðUR GUðMUnDSDóTTIR
22
því að Ágústínus komst að þeirri niðurstöðu að ástin, sem var upphaflega
hluti af hinni góðu sköpun, hefði breyst í losta með tilkomu syndarinnar. Þar
er komin skýringin á því af hverju Ágústínus tengdi erfðasyndina við kynlíf
en hann taldi syndina berast kynslóð fram af kynslóð við getnað.11 Þó að
Ágústínus hafi af þeim sökum verið upptekinn af syndinni sem tengist kyn-
lífi, þá hafði hann einnig áhyggjur af öðrum birtingarformum syndarinnar,
eins og til dæmis misnotkun valds eða valdagræðgi.12
Hugmyndir Ágústínusar um syndina mótuðust annars vegar í uppgjöri
hans við manikeisma, sem hann hafði aðhyllst áður en hann snerist til krist-
innar trúar, og hins vegar í deilum sem hann átti í við Pelagíus (355–420), en
hann hélt fram hugmyndum um mögulegt syndleysi mannsins. kenningar
manikeismans einkenndust af sterkri tvíhyggju milli efnis og anda þar sem
gengið er út frá því að heimurinn (þar með talin jörðin) sé vígvöllur fyrir
baráttu á milli góðs og ills en óljóst er hver ber að lokum sigur úr býtum.
Eftir að Ágústínus gerðist kristinn hafnaði hann alfarið tvíhyggju efnis og
anda og lagði áherslu á að allt væri skapað gott af góðum Guði, bæði það
efnislega og það andlega. Ágústínus taldi hið illa vera skort á hinu góða, sem
merkir alls ekki að hann hafi gert lítið úr raunveruleika illskunnar. Illskan
var að hans mati fyrst og síðast afleiðing syndarinnar, það er óhlýðni við boð
Guðs.13 Þegar Ágústínus var orðinn biskup í Hippó átti hann í langvinnum
deilum við Pelagíus, en hugmyndir hins síðarnefnda um frelsi einstaklings-
ins til að velja rétt eða rangt voru samkvæmt Ágústínusi í sterkri mótsögn
við grundvöll kristinnar trúar og gerðu lítið úr endurlausnarverki krists. Ef
einstaklingurinn hefði fullkomið frelsi til að velja hið góða, af hverju þurfti
Guð þá að gerast maður í Jesú kristi? Í svari sínu við hugmyndum Pelagí-
usar lagði Ágústínus áherslu á að enginn, hversu góður sem einstaklingurinn
væri, gæti komist hjá því að breyta rangt. Það væri einfaldlega í mannlegu
eðli eftir syndafallið.14 Ágústínus endurspeglar hér hugmyndir Páls postula
11 Sama rit, bls. 139.
12 Jesse Couenhoven, „Augustine“, T&T Clark Companion to the Doctrine of Sin,
ritstjórar keith L. Johnson og David Lauber, London: T&T Clark, 2018, bls. 182–
198, hér bls. 196.
13 Sjá nánar um hugmyndir Ágústínusar um illskuna: Jesse Couenhoven, „Augustine“,
bls. 182–186.
14 William C. Placher og Derek R. nelson, A History of Christian Theology. An
Introduction, 2. útgáfa, Louisville: Westminster John knox, 2013, bls. 97–100; Robert
R. Williams, „Sin and Evil“, Christian Theology. An Introduction to Its Traditions and
Tasks, ritstjórar Peter Hodgson og Robert H. king, Philadelphia: Fortress, 1982,
bls. 168–195, hér bls. 173, 175–177.