Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 180
HUGSaNIR
185
slökkvi algerlega hið náttúrulega ljós sem fullvissar okkur um þessa hluti.
akademíkerarnir hefðu veðjað, en slíkt er til þess fallið að slá fölva á ljósið og
koma kennisetningarmönnum úr jafnvægi, til dýrðar leynimakki efahyggju-
mannanna sem felst í þessari tvíræðu tvíræðni, og í vissu tvísýnu myrkri sem
efi okkar getur ekki firrt öllu ljósi og sem náttúrulegar gáfur okkar geta ekki
svipt öllu myrkri.
101
Við þekkjum sannleikann ekki eingöngu af skynsemi heldur einnig með
hjartanu. Það er með hjartanu sem við þekkjum frumforsendurnar og það
er ekki til neins fyrir skynsemina, sem er ekki ein þeirra, að reyna að berjast
gegn þeim. efahyggjumenn hafa þetta eina markmið og vinna ötullega að
því, án árangurs. Við vitum að okkur er ekki að dreyma, þótt við séum ófær
um að sýna fram á það af skynsemi; þessi vangeta sannar ekki annað en létt-
vægi skynseminnar, en ekki óáreiðanleika allrar þekkingar okkar, eins og
þeir halda fram. Vegna þess að þekking á frumforsendunum, eins og að til
séu rúm, tími, hreyfing og tölur, <er> jafn traust og öll sú þekking sem skyn-
semin færir okkur og það er á þessari þekkingu hjartans og innsæis sem
skynsemin á að hvíla og byggja sína orðræðu. Hjartað finnur að það eru þrjár
víddir í rúminu og að tölurnar eru óendanlega margar og síðan sýnir skyn-
semin að ekki eru til neinar tvær tölur í öðru veldi þar sem önnur er tvöfalt
stærri en hin. Forsendurnar finnur maður innra með sér, um tilgátur er hægt
að komast að niðurstöðu og allt gerist þetta með vissu þrátt fyrir að ólíkar
leiðir séu farnar. Og það er jafn tilgangslaust og fáránlegt að skynsemin
krefji hjartað um sannanir fyrir þessum frumforsendum til þess að geta verið
sammála, og ef hjartað krefði skynsemina um tilfinningu fyrir öllum þeim
tilgátum sem hún sannar til þess að geta meðtekið þær.
Þessi vangeta á því að þjóna þeim tilgangi einum að niðurlægja skyn-
semina, sem vill leggja dóm á alla hluti, en ekki að ráðast að fullvissu okkar
eins og það væri skynsemin ein sem gæti uppfrætt okkur. Megi Guð hins
vegar gera okkur kleift að hafa aldrei þörf fyrir hana og að geta þekkt alla
hluti af innsæi og tilfinningu! en náttúran neitaði okkur um þann munað;
þvert á móti þá lét hún okkur aðeins í té mjög litla þekkingu af þessu tagi;
allrar annarrar þekkingar þurfum við að afla okkur með skynseminni.
Og af þeim sökum eru þeir sem Guð hefur fært Trúna af tilfinningu
hjartans sælir og sannfærðir með réttu; en þeim sem ekki hafa trúna er ein-
ungis hægt að færa hana með röksemdafærslu, þar til Guð gefur þeim hana