Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 91
HJALTI HuGASON
96
þessari spurningu er hjálplegt að hverfa um stund til frumheimildanna um
syndarhugtakið, Biblíunnar.
Í vestrænni menningu er frásaga 3. kap. Fyrstu Mósebókar um brottrekstur
mannsins úr Eden eða Paradís lykiltexti um upphaf og eðli syndarinnar.34
Hefur textinn enda löngum verið skilinn sem sagan af komu syndarinnar í
heiminn. Ekkert í textanum sjálfum tengir þó beint saman syndina og það
frumminni (þ. Archetypus) sem fram kemur í sögunni. Í fyrsta hluta textans
(v. 1–3) segir af samtali höggormsins og konunnar þar sem þau ræða heimild
og/eða bann Drottins Guðs við að maðurinn eti af ávöxtum garðsins.35 Í
kaflanum á undan er dregin upp mynd af garðinum og skiptir þar 9. versið
mestu en þar er helgasta hluta hans lýst:
Og Drottinn Guð lét spretta af jörðinni alls konar tré, girnileg á
að líta og góð af að eta, ásamt lífsins tré í miðjum garðinum og
skilningstré góðs og ills.
Nokkrum versum síðar (v. 16–17) setti Drottinn Guð svo fram það lögmál
eða sáttmála frelsis sem ríkja skyldi í Eden með einu undantekningarákvæði
þó, bannhelginni eða tabúinu sem hann lýsti umhverfis skilningstréð. Laga-
greininni fylgdu einnig viðurlög við broti gegn henni:
Drottinn Guð bauð manninum og sagði: „Af öllum trjám í aldin-
garðinum máttu eta að vild. En af skilningstré góðs og ills máttu
ekki eta. Jafnskjótt og þú etur af því muntu deyja.“
Hér vakna ýmsar spurningar: Af hverju umlék bannhelgin aðeins skilnings-
tréð en ekki tré lífsins? Var ef til vill marklaust að banna manninum að eta af
því vegna þess að í Eden var enginn dauði, umbreyting né tími? Það hefði þá
ekki breytt neinu þótt maðurinn æti af því. Maðurinn var á hinn bóginn ekki
fullkominn að skilningi, þekkti til dæmis ekki mun góðs og ills.
Annar hluti textans í 3. kap. Fyrstu Mósebókar (v. 6–7) segir frá vitundar-
vakningu konunnar, ákvörðun hennar um að eta af trénu, verknaðinum
sjálfum, hlutdeild karlsins í honum og afleiðingunum: komu blygðunarinnar
34 Í hebresku er orðið adam (maður) notað í „kolletívri“ merkingu og er því ekki notað
í fleirtölu. Merkir það því mannkyn. Gerhard von Rad, Genesis. A Commentary, ensk
þýðing John H. Marks, London: SCM Press, 1966, bls. 55. Leitast er við að halda
þeirri merkingu hér.
35 Í textabrotinu sem fjallar um Eden og óhlýðni mannsins er Guð nefndur með tvö-
földu guðsheiti, Yahweh-Elohim. Í textanum á undan (fyrri sköpunarsögunni) er hann
aðeins nefndur Elohim (Guð) en Yahweh (Drottinn) í næsta textabroti, frásögunni af
Kain og Abel. Gerhard von Rad, Genesis, bls. 75.