Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 78

UM VILLUR VEgaR Í SögUnnI UM gRaLInn Og gRETTIS SögU
83
ódæll og misþyrmir húsdýrunum á bænum til þess eins að skaprauna föður
sínum. Hann fer þó á þing fyrir Ásmund og verður þá í fyrsta sinn manni að
bana: Það er húskarlinn Skeggi sem grettir heggur út af nestismal sem báðir
þykjast eiga. grettir er dæmdur til þriggja ára útlegðar vegna morðsins. Ás-
dís gefur honum sverð Jökuls, afa síns og undirstrikar þar með tengsl grettis
við móðurfjölskylduna.
Í noregi vinnur grettir hvert afrekið á fætur öðru. Hjá Þorfinni á Há-
ramarsey kveður hann niður haugbúann Kár, föður Þorfinns, sem gengið
hefur aftur og hrakið marga bændur burt af eynni; næsta ár fyllir hann tólf
berserki, sem allir óttast, og drepur þá flesta; þriðja veturinn í noregi berst
grettir við bjarndýr og drepur. Landhreinsanir hans vekja almenna að-
dáun og hróður hans berst til heimalandsins. Hann snýr heim og tekst á við
glám áður en hann heldur utan á konungsfund. Í seinni ferð sinn til noregs
verður hann valdur að dauða Þórissona snemma vetrar þegar hann kemur
hrakinn að næturlagi að sækja eld og ráðist er á hann með þeim afleiðingum
að kviknar í húsum og tólf menn brenna inni. Í sömu ferð tekst hann á við
Snækoll og illvirkja hans og hefur betur. Á Íslandi er grettir dæmdur sekur
um morðið á Þórissonum og hefst þá önnur útlegð grettis sem lýkur 19
árum síðar í Drangey. Áður en hann flýr þangað vinnur hann fleiri afrek, svo
sem eins og að bera uxa á bakinu og ekki síst ræður hann niðurlögum tröll-
konunnar á Sandhaugum sem hefur valdið hvarfi bónda og vinnumanns.
Það er móðir hans sem ráðleggur honum að leita skjóls í eynni og Illugi
bróðir hans, þá 15 vetra, vill fylgja honum því grettir þolir ekki að vera einn
vegna myrkfælni. Ásdís grætur mjög þegar þeir búa sig til farar, enda veit
hún að hvorugan þeirra mun hún sjá aftur á lífi.
Þessi afrek fá þó ekki jafn mikið pláss í verkinu og frásögnin af drauga-
ganginum á Þórhallsstöðum í Forsæludal og bardaga grettis við glám.
grettir er þá kominn heim eftir fyrri noregsferðina og „gerðisk ofsi grettis
svá mikill, at honum þótti sér ekki ófært“.65 Honum þykir slæmt að geta
hvergi reynt afl sitt og „fréttisk fyrir, ef nǫkut væri þat, er hann mætti við
fásk“.66 Þegar hann heyrir af atburðunum í Forsæludal spyr Jökull Bárðar-
son, móðurbróðir hans, gretti hvort honum sé forvitni á að fara þangað og
þegar grettir játar því reynir Jökull að letja hann, án árangurs. Forsæludalur
er orðinn sannkallaður eyðidalur vegna draugagangs, sem færist í aukana
eftir að sænski smalinn glámur finnst þar dauður að morgni jóladags og
gengur aftur. Eftir harðvítuga og tvísýna viðureign við glám að næturlagi
65 Grettis saga Ásmundarsonar, k. xxviii, bls. 95.
66 Sama rit, k. xxxi, bls. 107.