Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 223

KRISTÍn LOFTSDóTTIR
228
Ísland hafði í hugum Evrópuþjóða á 19. öld, þar sem landið vakti aðdáun,
sérstaklega vegna fornsagna, en þótti samhliða því vanþróað og hluti af for-
tíðinni frekar en nútíð.107 Eins og Æsa Sigurjónsdóttir hefur fjallað um þótti
leiðangursmönnum og öðrum Frökkum mikið til Bjarna koma sem eintaks
af hinum hvíta kynþætti,108 en á sama tíma var staða Íslands veik í alþjóða-
samfélaginu og Íslendingum sem heild gjarnan lýst sem á mörkum siðmenn-
ingar, eins og sjá má endurspeglast í áhyggjum íslenskra menntamanna undir
lok aldarinnar af alþjóðlegri stöðu Íslands.109 Leiðangursmönnunum sjálfum
fannst einnig ekki alltaf mikið koma til íslensks samfélags og í bók sem síðar
var gefin út um leiðangurinn er Reykjavík lýst sem lítilfjörlegri og sorglegri
en Íslendingum sem daufum, atkvæðalitlum en þó vinalegum.110
Brjóstmyndirnar af Íslendingum vekja einnig upp spurningar um ólíka
félagslega stöðu þeirra einstaklinga sem gifsmótin voru tekin af. Í ferð
Bjarna til Parísar virkar óhugsandi að hann hafi til dæmis á einhvern hátt
verið þvingaður heldur fannst honum líklega spennandi að aðstoða á þennan
hátt við framgang vísinda. Hið sama á við um Árna, Björn og Skafta. Athygli
vekur að konurnar sem brjóstmyndirnar voru gerðar af voru yngri og fé-
lagsleg staða þeirra veikari. Þær þurftu ekki eingöngu að gangast undir það
óþægilega ferli sem gerð brjóstmyndanna fól í sér heldur afklæddist einnig
ein þeirra fyrir framan þessa ókunnugu menn, auk annarrar konu sem var
ekki gerð brjóstmynd af. Hvers vegna sættu þær sig við að láta taka afsteypu
af líkama sínum og höfðu þær eitthvað um það að segja? Áttuðu þær sig á því
hversu vel andlit og líkamsgerð endurspeglaðist í lokaafurðinni?111
Benda má á að sama ár og leiðangurinn kom til baka var sett upp sýn-
ing af mununum sem safnað var í leiðangrinum í Palais-Royal í París, en
markmiðið var að gefa Jardin des Plantes þá í framhaldi af sýningunni.112 Í
grasagarðinum höfðu einnig verið til sýnis munir úr ferð Pauls Gaimard
107 Kristín Loftsdóttir, Crisis and Coloniality at Europe’s Margins. Creating Exotic Iceland,
London og new York: Routledge, 2019, hér bls. 23.
108 Æsa Sigurjónsdóttir, Ísland í sjónmáli. Franskir ljósmyndarar á Íslandi 1845–1900/
Islande En Vue: Photographes Français En Islande, bls. 31.
109 Kristín Loftsdóttir, Crisis and coloniality at Europe’s Margins. Creating Exotic Iceland,
bls. 30–45.
110 M. Charles Edmond, Voyage dans les Mers du Nord. A Bord de la Corvette La Reine
Hortense. Michel Lévy Fréres, París: Libraires-Éditeurs, 1857, bls. 89.
111 Kristín Loftsdóttir, „Hlutgerving og kynþáttaflokkanir á Íslandssafninu í París. Hug-
leiðingar út frá myndum ólafar nordal“, bls. 424–443.
112 Laume, „Expédition scientifique du prince napoléon dans les mers du nord“, L’Ill-
ustration, Journal Universel, 10. janúar 1857, bls. 21–22.