Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 18
EkkI EInS OG ÞAð Á Að vERA
23
sem lýsir hinum mannlega syndugleika (eða breyskleika) svona:
[…] Að vilja veitist mér auðvelt en mig skortir alla getu til góðs. Hið
góða, sem ég vil, geri ég ekki en hið vonda, sem ég vil ekki, það geri
ég (Róm 7.18b–24).
Lúther um syndina
Syndahugtakið er eitt af grundvallarhugtökum í guðfræði Marteins Lúthers
(1483–1546), en guðfræði hans varð til sem andsvar við viðteknum hug-
myndum og kenningum innan vesturkirkjunnar á fyrri hluta 16. aldar.15
Lúther átti í illvígum deilum við Erasmus frá Rotterdam (1469–1536), sem
var einn af forvígismönnum endurreisnarstefnunnar, en deilur þeirra eru,
eins og áður kemur fram, náskyldar deilum Ágústínusar og Pelagíusar á fyrri
hluta 5. aldar. Erasmus gaf meðal annars út nýja testamentið á grísku og
nýja latneska þýðingu þess sem Lúther notaði óspart við þýðingu rita nýja
testamentisins yfir á þýska tungu.16 Framan af ríkti gagnkvæm virðing og
viðurkenning á milli Lúthers og Erasmusar en deila þeirra um frelsi viljans
og kristinn mannskilning um miðjan þriðja áratug 16. aldar varð til þess að
það breyttist. Árið 1523 gaf Erasmus út rit sitt Um frjálsræði viljans (De libero
arbitrio) þar sem hann heldur því fram að maðurinn hafi fullt frelsi til að velja
gott eða illt. Lúther svaraði Erasmusi með ritinu Um ánauð viljans (De servo
arbitrio) sem kom út árið 1525. Í ritinu viðurkennir Lúther frelsi viljans í
málefnum sem varða mannleg samskipti og daglegt líf en hafnar því að mað-
urinn hafi frelsi þegar kemur að samskiptum við Guð. Hugmyndir Lúthers
um syndina og syndugt eðli mannsins, sem hann setti fram í ritdeilum sínum
við Erasmus, áttu eftir að setja mark sitt á skrif hans eftir það.17
Að mati Lúthers lýsa synd og syndugt ástand best því hver við erum sem
skapaðar verur en um leið sem hluti af hinum fallna heimi. Að vera syndug
vísar þannig í syndugt ástand okkar sem á rætur að rekja til rofins sambands
15 Robert kolb, „Martin Luther“, T&T Clark Companion to the Doctrine of Sin, ritstjórar
keith L. Johnson og David Lauber, London: T&T Clark, 2018, bls. 217–233, hér
bls. 233.
16 Einar Sigurbjörnsson, „Hver var Erasmus frá Rotterdam og fyrir hvað er hann
þekktur?“, Vísindavefurinn, 30. ágúst 2011, sótt 15. júní 2020 af https://www.
visindavefur.is/svar.php?id=19476.
17 Marteinn Lúther, Um ánauð viljans, íslensk þýðing Jón Árni Jónsson og Gottskálk
Þór Jensson, með inngangsköflum eftir Sigurjón Árna Eyjólfsson og Gottskálk Þór
Jensson, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2003.