Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 24

EkkI EInS OG ÞAð Á Að vERA
29
Aukin samfélagsleg áhersla upp úr miðri 20. öld
Á milli 1960 og 1970 verða kaflaskil í guðfræðilegri umræðu, sem mætti
líkja við þau sem urðu þegar siðbótin fór af stað á fyrri hluta 16. aldar eða
við upplýsinguna tveimur öldum síðar. Í kringum 1960 komu rómversk-kaþ-
ólski guðfræðingurinn Johannes Metz (1928–2019) og mótmælendaguð-
fræðingurinn Jürgen Moltmann (1926), sem báðir voru starfandi í Þýska-
landi, fram með nýja stefnu innan þýskrar guðfræði sem átti eftir að ráða
miklu um þróun guðfræðiumræðunnar um víða veröld á næstu áratugum.
Guðfræði þeirra er þekkt sem ný útgáfa af pólitískri guðfræði (þ. Politische
Theologie). Metz og Moltmann lögðu áherslu á samfélagsleg áhrif guðfræð-
innar en þeir vildu að guðfræðingar beittu sér í þágu samfélagsins og létu
velferð íbúa þess sig varða. Þeir gengu út frá því að þessi áhersla væri í fullu
samræmi við boðskap Jesú krists, sem lét sér annt um þau sem áttu undir
högg að sækja. Þær hreyfingar sem komu fram í kjölfar pólitísku guðfræð-
innar áttu það sameiginlegt að kalla eftir því að guðfræðiumræðan tæki mið
af þeim félagslegu og sögulegu aðstæðum sem hún væri sprottin úr.31
Í Bandaríkjunum voru guðfræðingar áberandi í baráttunni fyrir auknum
réttindum íbúa af afrískum uppruna á 6. og 7. áratugnum. Innan akademí-
unnar kom á þessum tíma fram svokölluð svört guðfræði (e. Black theology),
sem gagnrýndi kynþáttafordóma og kynþáttamisrétti sem hafði fengið að
vaða uppi í skjóli kristinnar kirkju og án afskipta guðfræðinga innan háskóla-
samfélagsins.32 Rætur svörtu guðfræðinnar eru í reynslu fólks af þrælahaldi.
Þegar fólkið var upphaflega flutt frá Afríku var því bannað að leggja rækt við
þá trú sem það var alið upp við og í staðinn átti það að tileinka sér kristna
trú hvítra húsbænda sinna. En „eigendurnir“ tóku ekki með í reikninginn að
þrælarnir og afkomendur þeirra ættu eftir að finna von um frelsi og jöfnuð
í hinni nýju trú, sem og samlíðan og samstöðu í þjáningum sínum. Þannig
snerist það sem átti að vinna með húsbændunum upp í andhverfu sína og
styrkti þolendur misréttisins í baráttu þeirra gegn ofbeldi og óréttlæti.33
31 Donald k. Mckim, Westminster Dictionary of Theological Terms, Louisville, kentucky:
Westminster John knox, 1996, bls. 211.
32 „Black Theology“ í USA á ýmislegt sameiginlegt með öðrum stefnum sem voru undir
áhrifum frá pólitísku guðfræðinni. Sjá Patrick A. kalilombe, „Black Theology“, The
Modern Theologians. An Introduction to Christian Theology in the Twentieth Century,
vol. II, ritstjóri David Ford, Cambridge, Massachusetts: Basil Blackwell, 1989, bls.
193–216.
33 Sama rit, bls. 194–195. Þrátt fyrir að þrælahald væri afnumið í Bandaríkjunum á
sjöunda áratug 19. aldar, var fjarri því að fólk af afrískum uppruna nyti eftir það
frelsis og réttlætis til jafns við hvíta þegna. nýleg dæmi um forkastanlegt ofbeldi