Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 120

SYNDAUPPGJÖR Í SKÁLDSÖGUNNI ÉG MAN ÞIG ...
125
spónn bekkjarsystkinanna, en hún var eini vinur Bernódusar og því einnig
höfð útundan.
Bernódus á það sammerkt með Skerflóðsmóra að upplifa trámatíska
röskun á högum sínum, auk þess að vera úthýst úr sjálfu lífinu. Hann deyr
meðvitaður um að bekkjarfélagarnir hafi í raun dæmt hann til dauða og að
eini vinurinn, Úrsúla, hafði gengið í lið með kvölurum hans. Drengurinn
heitir hefndum í stílabók þar sem hann rekur afdrif sín, sárindi og reiði síð-
ustu dagana áður en hann deyr einn og vinalaus og segir Úrsúlu eiga sérstak-
lega skilið makleg „málagjöld“ fyrir svikin við sig (313). Jón Hnefill Aðal-
steinsson útskýrir hvernig heitingar deyjandi manna gegn þeim sem þeir
töldu vera valda að dauða sínum rættust. Hann segir að sjaldan hafi liðið
„langur tími frá andláti þess sem heitast hafði uns heitingin kom fram eða,
reynt var að koma henni fram. urðu þá stundum atburðir sem voru fyrstu
boðin um að umræddur einstaklingur væri allur“.23 Í sögu Yrsu lúta draugar
þessum lögmálum því Bernódus verður umsvifalaust afturganga. Úrsúla
veit að „hann braust inn í skólann nóttina sem hann dó. Hefnd að handan.
Þá vissi [hún] að hann væri látinn því að hann birtist [henni] þá í fyrsta
sinn“ (315). Í skólanum leggur hann allt í rúst og skrifar á veggina orðin tvö,
„óhreinn“ og „ljótur“, sem bekkjarsystkinin hæddu hann með þegar hann
fékkst ekki í sturtu í skólaleikfimi fyrr en hann var þvingaður svo uppvíst
varð um krossana tvo á bakinu á honum (43, 47).
Bernódus verður að fylgju eins og Hörgslands-Móri, Írafells-Móri, og
aðrar afturgöngur sem voru taldar vera valdar að geðveiki sem gekk í ættir,
auk þess sem margvísleg slys og hrakfarir mátti skrifa á þeirra reikning,
einkum þess síðarnefnda.24 Úrsúla er send beint á geðdeild þar sem henni
er sinnt það sem eftir er ævinnar og þar telur hún sig óhulta fyrir aðförum
anda vinarins sem hún sveik, nema að uggur hennar eykst þegar hún er flutt
á Ísafjarðarspítala. Samskipti Bernódusar við bekkjarsystkinin og kennslu-
konuna draga einnig margvíslega dám af mórunum sem ýmist gengu aftur
eða voru vaktir upp með göldrum og urðu að ættarfylgjum, nema að hann
verður bekkjarfylgja.
Þeir sem tóku þátt í eineltinu á Bernódusi deyja með voveifum hætti því
hann getur tekið á sig þá líkamlega nærveru sem einkennir íslenska drauga
vísað til útgáfunnar með blaðsíðutali innan sviga.
23 Jón Hnefill Aðalsteinsson, „Þjóðtrú“, Íslensk þjóðmenning, 5.b., ritstj. Frosti F. Jó-
hannsson, Reykjavík: Þjóðsaga, 1988, bls. 341–400, hér bls. 371.
24 Jón Árnason, Íslenzkar þjóðsögur og æfintýri, 1. b., Leipzig: J. C. Hinrichs, 1862, bls.
377–391.