Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 26
EkkI EInS OG ÞAð Á Að vERA
31
Í kjölfar svörtu guðfræðinnar kom frelsunarguðfræðin (s. teología de la
liberación; e. liberation theology) fram í Suður-Ameríku, en forsprakkar hennar
voru undir miklum áhrifum frá pólitísku guðfræðinni í Þýskalandi, enda
margir menntaðir í Evrópu. Sömuleiðis setti marxísk samfélagsgreining sitt
mark á frelsunarguðfræðina.38 Það má með sanni segja að hér sé um að ræða
kirkjuguðfræði, en frelsunarguðfræðin hefur frá upphafi leitast við að mæta
þörfum hinna fátæku. Það hefur meðal annars verið gert með því að stofna
grasrótarhópa (e. base communities) en þeir voru hugsaðir sem ákveðið and-
svar við kirkjustofnunum sem þóttu of hliðhollar hinum ríka minnihluta
í álfunni. Á meðan svarta guðfræðin lagði áherslu á kynþáttamismun var
áherslan á stéttaskiptingu hjá frelsunarguðfræðingunum. Það er engu að síð-
ur ýmislegt sem þessar tvær stefnur hafa átt sameiginlegt. Í hvorugri stefn-
unni er syndahugtakið einskorðað við einstaklinga heldur er innan þeirra
einnig rætt um syndug samfélagskerfi og stofnanir sem viðhalda óréttlæti og
misskiptingu. Í stað þess að syndin sé bundin við siðferðileg verk, tilvistarleg
tengslarof eða örvæntingu, er gengið út frá því að hún sé líka í félagslegum
kerfum og leiði til þjáningar þeirra sem standa höllum fæti í samfélaginu.
Þannig er syndin, samkvæmt frelsunarguðfræðinni, djúpstæð afskræming,
ekki aðeins á persónulegu sambandi við Guð, heldur allrar tilverunnar og
þá sérstaklega hins sögulega og pólítíska heims sem Guð hefur skapað fyrir
mannfólkið að búa í.39
Einn af helstu talsmönnum frelsunarguðfræðinnar í Suður-Ameríku frá
upphafi er rómversk-kaþólski presturinn og prófessorinn Gustavo Gutier-
rez (1928), frá Lima í Perú. Bók Gutierrez, Frelsunarguðfræði (Teología de
la liberación, Perspectivas) sem kom fyrst út á spænsku 1971, var eins konar
stefnuyfirlýsing sem átti eftir að hafa ómæld áhrif á áframhaldandi þróun
frelsunarguðfræðinnar.40 Gutierrez skrifaði guðfræði sína út frá sjónar-
horni fátækra en hann þekkti vel til hörmulegra aðstæðna þeirra í gegnum
prestsstarf sitt. kjarninn í guðfræði hans kemur vel fram í setningunni „Guð
38 Rebecca S. Chopp, „Latin American Liberation Theology“, The Modern Theologians.
An Introduction to Christian Theology in the Twentieth Century vol.II, ritstjóri David F.
Ford, Oxford: Basil Blackwell, 1989, bls. 173–192, hér bls. 174–176.
39 Sama rit, bls. 178.
40 Bókin kom út í enskri þýðingu árið 1973 með titlinum A Theology of Liberation
(Maryknoll nY: Orbis Books). Gutierrez var síðar settur á lista hjá vatikaninu yfir
vafasama höfunda og undir forystu Joseph Ratzinger kardínála (síðar Benedikts 16.
páfa) var efnt til rannsóknar á ritum og störfum Gutierrez. Sjá Mark McClain Taylor,
„Gustavo Gutierrez“, A New Handbook of Christian Theologians, ritstjórar Donald W.
Musser og Joseph L. Price, nashville: Abingdon Press, 1996, bls. 189–199, hér bls.
194.