Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 272

Að ÞEKKJA SiNN ViTJuNARTÍMA
277
Vitjunartími
Í viðtölum greindi Elías frá því að persóna mannsins sem reynir við Halldór
í lok Man eg þig löngum væri byggð á Þórði Sigtryggssyni, sem hefði „leitað
á“ hann einu sinni þegar hann var 17 ára með þeim afleiðingum að Elíasi
„brá dálítið við“.55 Þórður var fjölskylduvinur sem hafði kennt Elíasi á orgel
frá átta ára aldri. Samkynhneigð hans virðist ekki hafa haft þau áhrif á ömmu
Elíasar að hún teldi vafasamt að leyfa drengnum að umgangast hann, enda
var Þórður vel metinn meðal margra, sjálfmenntaður á ýmsum sviðum og
ekki síst í klassískri tónlist.56 Á sjötta áratugnum þróaðist náið og átakasamt
samband milli Þórðar og Elíasar en engar vísbendingar eru um að nokkuð
kynferðislegt hafi gerst þeirra á milli fyrr en þetta tiltekna skipti þegar Elías
var 17 ára.57 Þórður hefði þó líklega viljað að hlutirnir æxluðust öðruvísi en í
bréfi til Elíasar 3. desember 1950 segir hann: „Jeg hefi alt[af] harmað að ekki
skuli hafa tekist betri vinátta með okkur. En það er þín sök, en ekki mín. Þú
þekktir ekki þinn vitjunartíma.“58
Á árunum 1942–1943 var Elías ekki enn tilbúinn að horfast í augu við
langanir sínar í garð karla. Vitjunartími hans var ekki kominn – það var
hvorki kominn tími til athafna né mikilvægra heimsókna – en þó var ekki
langt í hann.59 Auðveldlega má sjá fyrir sér að viðbrögð hans við áleitni
55 Hjálmar Sveinsson, Nýr penni í nýju lýðveldi, bls. 58; Pétur Blöndal, „Elías Mar. Var
þetta ekki bomba?“, bls. 275–276.
56 Sjá meðal annars Elías Mar, „Aldarafmæli Þórðar“, Nýtt helgarblað, 24. ágúst 1990,
bls. 24. um Þórð hefur margt verið rætt og ritað. Hann var ein af fyrirmyndum
organistans í Atómstöðinni (1948) eftir Halldór Laxness og alræmd smásaga Elíasar,
Saman lagt spott og speki (1960), var samin honum til heiðurs. Í þeirri síðarnefndu
ræða tveir menn, sem augljóslega eru byggðir á Elíasi og Þórði, opinskátt um
hómósexúalisma og ýmislegt fleira. Elías kom enn fremur að ritun endurminninga
Þórðar á sjöunda áratugnum, Mennt er máttur. Tilraunir með dramb og hroka, sem
komu þó ekki út fyrr en árið 2011. Sjá einnig Svavar Steinarr Guðmundsson,
„„Enginn maður hér á landi, annar en ég, hefur rétt til að lesa Der Tod in Venedig“.
Þórður Sigtryggsson, Mennt er máttur og íslenzk menning á tuttugustu öld“,
óútgefin meistararitgerð í íslenskum bókmenntum, Reykjavík: Hugvísindasvið
Háskóla Íslands, 2012, sótt 10. nóvember 2020 af http://hdl.handle.net/1946/11401.
57 Þorsteinn Antonsson hefur fjallað um stormasamt samband Elíasar og Þórðar, sjá
Þorsteinn Antonsson, Þórðargleði, bls. 121 og áfram. Sjá einnig Árni Bergmann,
„Hinsegin bækur og menn“, Tímarit Máls og menningar 73: 1/2012, bls. 117–132.
58 Lbs. 952 NF. Þórður Sigtryggsson. Bréf. Askja 1. Þórður til Elíasar Marar, 3.
desember 1950.
59 Samkvæmt Íslenskri orðabók merkir vitjunartími „sá tími þegar e-r er heimsóttur
í mikilvægum erindagjörðum“ en að þekkja ekki sinn vitjunartíma er að „vita ekki
hvenær tími er kominn til athafna“. Íslensk orðabók, 4. útgáfa, ritstjóri Mörður
Árnason, Reykjavík: Forlagið, 2007, sótt 10. nóvember 2020 af https://snara.is/.