Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Síða 62

UM VILLUR VEgaR Í SögUnnI UM gRaLInn Og gRETTIS SögU
67
áleiðis til drottningar. Kerrur voru notaðar til að flytja misindismenn og
fátæklinga og því skammarlegt fyrir riddara að láta sjá sig í slíku farartæki.
Þótt Lancelot leggi á sig ómælt erfiði til að frelsa drottningu gremst henni
hikið.11 Eftirsjá riddaranna, hversu beisk og einlæg sem hún er, hefur þó ekki
sama vægi og iðrunin í Sögunni um gralinn.12
Kristilegt hugarfar og guðrækni eru skrifuð inn í síðustu ljóðsögu Chré-
tiens frá upphafi og ástin stýrir hvorki för né framgangi riddarans þótt hún
sé einn af þráðum verksins. Megináherslan er trúarlegs eðlis og eitt þeirra
kristilegu gilda sem Filippus af Elsass – sem fór í tvígang til Landsins helga
og dó í þriðju krossferðinni árið 1191 – hafði í hávegum, samkvæmt formála
höfundar, var charité (lat. caritas) eða kærleikur. Charité var einkum notað um
kærleika eða örlæti í garð fátækra og nauðstaddra og Chrétien tekur fram að
sá sem er kærleiksríkur hreyki sér ekki heldur feli verk sín fyrir öllum nema
guði.13 Ofbeldi í garð kvenna virðist vera Chrétien hugleikið og konur í
vanda verða gjarnan á vegi farandriddarans í verkum hans; margvísleg neyð
þeirra kemur fram í tötralegum klæðaburði, kveinstöfum, ráðaleysi, óút-
reiknanlegri framkomu eða ótta. Þótt riddarinn sé iðulega fús til að leggja
þeim lið getur hann einnig verið valdur að eymd þeirra og sorg. Forsenda
kærleiks og örlætis er skilningur á nauð annarra og þar eru brestir í persónu
hins unga Percevals sem koma fyrst í ljós í framkomu hans við móður sína.
Perceval er fávís piltur í upphafi sögunnar og því kallaður „nice“ eða „sá
sem veit ekki“.14 Hann er forvitinn þegar hann sér riddara í fyrsta sinn og
kemur þeim á óvart með fáfræði sinni og spurningaflóði. Móðir hans hefur
alið hann upp á setri sínu í Eyðiskóginum, langt frá hirðinni og allri riddara-
mennsku. Hann veit ekki að eldri bræður hans tveir dóu af sárum sem þeir
hlutu í vopnaskaki og að faðir hans dó af sorg yfir örlögum þeirra. Þegar
yngsti sonurinn vill gerast riddari er móðurinni illa brugðið og hún segir
honum frá bræðrum hans og föður og reynir að tala um fyrir piltinum. En
það er til einskis og þó leggur hún honum lífsreglurnar: hún hvetur hann til
að koma konum og stúlkum til hjálpar, sé honum annt um sæmd sína; spyrja
félaga sína að nafni, fara í kirkju, hlusta á messu og tilbiðja guð. Þegar hann
11 Chrétien de Troyes, Lancelot ou le chevalier de la charrette, útgefandi og þýðandi
Daniel Poirion, Œuvres complètes, bls. 505–682.
12 Jean-Charles Payen, Le motif du repentir dans la littérature française médiévale (des
origines à 1230), genf: Droz, 1968, bls. 365–403.
13 Chrétien de Troyes, Perceval eða Sagan um gralinn, bls. 44.
14 „nice“, a. I. J. greimas, Dictionnaire de l’ancien français jusqu’au milieu du XIVe siècle,
bls. 436.