Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 248

Að TREYSTA SéRFRæðINGUM
253
við ættum aldrei að hugsa á sjálfstæðan eða gagnrýnan hátt. Þvert á móti er
það í vissum tilvikum mikilvægt að við myndum okkur sjálf skoðanir með
gagnrýnum hætti einmitt vegna þess að ef við gerum það ekki þá er síður
hægt að taka mark á því sem sérfræðingar á tilteknu sviði hafa að segja.
Til að sjá hvernig á þessu stendur skulum við byrja á að velta því fyrir
okkur hvaða áhrif það hefði á skoðanamyndun hóps ef einstaklingarnir í
hópnum treysta hver öðrum frekar en að mynda sér sjálfstæðar skoðanir. Til
einföldunar getum við ímyndað okkur tvo hópa sem eru eins ólíkir að þessu
leyti og mögulegt er: Fyrri hópurinn samanstendur einungis af „sjálfstæðum
hugsuðum“, það er að segja einstaklingum sem mynda sér skoðanir án þess
að treysta nokkrum öðrum í hópnum; hinn hópurinn inniheldur einungis
einn „sjálfstæðan hugsuð“ sem hinir meðlimir hópsins treysta í blindni.37
Við sjáum í hendi okkar að í slíku dæmi er fyrri hópurinn líklegri til að hafa
rétt fyrir sér þegar hann kemst að sameiginlegri niðurstöðu, vegna þess að
seinni hópurinn kemst óhjákvæmilega að sameiginlegri niðurstöðu en það
sama gildir ekki um fyrri hópinn. Til að fyrri hópurinn komist að sameigin-
legri niðurstöðu þurfa allir einstaklingarnir í hópnum að hafa myndað sér
sömu skoðun óháð hinum einstaklingunum, sem er verulega ólíklegt nema
að viðkomandi skoðanir séu í reynd vel rökstuddar.
Þetta má skýra betur með einföldu dæmi. Ímyndum okkur að við legðum
reikningsdæmi fyrir 100 einstaklinga og bæðum þá um að leysa dæmið sjálfa.
Væntanlega þætti okkur það þá góð vísbending um að svarið við dæminu sé
42 ef allir eða næstum allir einstaklingarnir kæmust að þeirri niðurstöðu.
Til samanburðar mætti ímynda sér að við skipuðum 99 af þessum 100 ein-
staklingum að afrita svarið frá þeim eina einstaklingi sem væri eftir. Þá væri
sú staðreynd að þeir kæmust að sömu niðurstöðu alls ekki ástæða til að halda
að svarið þeirra sé rétt, enda getum við sagt okkur það fyrirfram að einstakl-
ingarnir myndu komast að sömu niðurstöðu (að því gefnu að þeir fylgdu
fyrirmælum okkar). Þetta bendir til þess að það að fólk myndi sér sjálfstæðar
skoðanir geri að verkum að við höfum ríkari ástæðu til að trúa því sem fólk
er sammála um.
Þessi niðurstaða gildir raunar ekki aðeins um einfölduð dæmi af þessu
tagi þar sem annar hópurinn inniheldur einungis „sjálfstæða hugsuði“ en
hinn hópurinn inniheldur bara einn „sjálfstæðan hugsuð“. Almennt gildir að
eftir því sem skoðanamyndun einstaklinga í hópi er háðari, þeim mun minni
37 Einhver í hópnum verður að mynda sér sjálfstæðar skoðanir svo að hinir einstakling-
arnir í hópnum geti myndað sér einhverjar skoðanir yfirleitt, því annars hefði hinir
einstaklingarnir engan til að herma eftir í skoðanamyndun sinni.