Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 195
BlaISe PaSCal
200
Maðurinn, til dæmis, tengist öllu því sem hann þekkir. Hann þarfnast
staðar til þess að vera á, tíma til þess að vara, hreyfingar til þess að lifa, frum-
efna sem hann er búinn til úr, hann þarf hita og fæðu til að nærast, loft til
þess að anda. Hann sér ljósið, hann finnur efnið, allt tengist honum á ein-
hvern hátt. Því er nauðsynlegt, til þess að þekkja manninn, að vita hvernig á
því stendur að hann þarfnist lofts til þess að lifa, og til þess að þekkja loftið,
vita hvernig það tengist með þessum hætti lífi mannsins, o.s.frv.
loginn lifir ekki án lofts; því þurfum við að þekkja annað til að þekkja
hitt.
Þar sem allir hlutir eru þannig af völdum einhvers og valda einhverju,
þeim er hjálpað og þeir hjálpa, þeir eru óbeinir og beinir, og allir tengjast
þeir náttúrulegum og óskynjanlegum tengslum sem binda saman þá fjar-
lægustu og ólíkustu, tel ég að það sé ógerningur að þekkja hluta án þess að
þekkja heildina, og á sama hátt er ógerningur að þekkja heildina án þess að
þekkja hlutana hvern fyrir sig.
[eilífð hlutanna sjálfra eða í Guði hlýtur einnig að koma okkur sem erum
svo skammlíf, á óvart. Hinn stöðugi óhreyfanleiki náttúrunnar, <í> saman-
burði við þær sífelldu breytingar sem eiga sér stað í okkur, hlýtur að hafa
sömu áhrif.]
Og það sem rekur smiðshöggið á vangetu okkar til þess að þekkja hluti er
að þeir eru einfaldir í gerð en við erum samsett úr tveimur andstæðum nátt-
úrum og af ólíkum toga, sál og líkama. Vegna þess að það er ómögulegt að sá
hluti okkar sem er skynsamur sé annað en andlegur; og ef við þættumst ekki
vera annað en líkami myndi það útiloka okkur enn frekar frá því að þekkja
hlutina, því að ekkert er jafn óhugsandi og að segja að efnið þekki sig sjálft.
Okkur er ómögulegt að vita hvernig það þekkir sig sjálft.
Og með þessum hætti, ef við <erum> einungis efnisleg, getum við ekki
vitað neitt, og ef við erum sett saman úr anda og efni getum við ekki þekkt
til fulls einfalda hluti, hvort sem þeir eru andlegir eða efnislegir.
af þeim sökum rugla næstum allir heimspekingar saman hugmyndum
um þessa hluti og tala um efnislega hluti eins og þeir væru andlegir og um
andlega hluti eins og þeir væru efnislegir, vegna þess að þeir segja hiklaust
að efnislegir hlutir leiti niður, að þeir hverfist um miðju sína, að þeir flýi
eyðileggingu sína, að þeir óttist tómið, að þeir hafi þrár, þeim sé vel við eitt-
hvað, illa við annað, og allt eru þetta hlutir sem tilheyra einungis andanum.
Og, sem þeir tala um andann, líta þeir svo á að hann sé á ákveðnum stað,
og að hann geti færst úr einum stað í annan, en það eru hlutir sem tilheyra
einungis efnislegum hlutum.