Úrval - 01.02.1944, Page 11

ER JASS TÓNLIST?
9
stemningu”. Þetta er rangt, því
að nú á dögum er ekki annað en
örlítill hluti jassmúsíkur, sem
kalla mætti hraðbrigði, og þessi
fáu tilbrigði taka ekki til annars
en örfárra atriða í hljóðfalli og
laglínu. Erfiðustu og veiga-
mestu þættir tónlistarinnar,
hljómbrigði og form, eru aldrei
höfð á hraðbergi í þeim jassi,
sem þó er kenndur við hrað-
brigði. Þessir þættir eru þvert
á móti ákaflega einhæfir, hug-
myndasnauðir og fram úr hófi
flatneskjulegir.
En þegar jass er borinn sam-
an við „klassíska” tónlist, þá
kemur einna berlegast í Ijós,
hversu hughrifasvið hans er
ákaflega takmarkað. Jassinn
ræður yfir skörpum og litauðg-
um tónbrigðum, en til skáldsköp-
unar er hann á borð við auð-
virðilegasta hrognamál. Megin-
hluti hans talar til likamshreyf-
inga og lætur tilfinningar með
öllu afskiptalausar. Tali hann
hinsvegar til tilfinninganna, þá
takmarkast það við fáein einhæf
hughirif: kynóra, ofurkæti,
trega (í blues) og einskonar
sef jandi ölvun. En af möguleik-
um æðri tónlistar til að gefa x
skyn trúarhrifningu, sorgarleik,
rómantíska þrá, háspekilegar
hugleiðingar, volduga dýrð,
undrun, þjóðemistilfinningu,
hrylling, algleymi, djúpan sökn-
uð, fíngerða kímni, á jassinn
ekki vott, og er þó allt það, sem
að framan var talið, meðal
meginþátta í hljómkviðuverk-
um og óperum.
Fagurfræðingar jassins hafa
gert honum þann óleik að hrífa
hann úr því umhverfi, sem
honum hentar, og gefa í skyn,
að hann sé margflókin og þjálf-
uð list. Þar, sem jassinn á
heima, í danssölum og á manna-
mótum, þarfnast hann engrar
afsökunar. Hann er líflegasta
alþýðutónlist okkar tíma, ákaf-
lega amerískur í eðli sínu, cg
hann talar frísklegri tungu en
nokkuð annað af sama tægi,
sem Evrópa hefir öldum sarnan
lagt til. Ég álít það skaða, að
jassinn hefir í sinni útþynntu
verzlunarmynd útrýmt allri
annari alþýðutónlist í Ameríku.
Stanzlaust flóð af músíkrugli,
sem streymir frá Hollywood og
danshljómsveitum kaupahéðna,
yfirgnæfir sköpun léttari og
þokkasælli stundartónlistar. —
Hitt sætir einnig furðu, að sama
tegund jassmúsíkur virðist
einnig ætla að kæfa það litla,
sem eftir er af upprunalegum