Úrval - 01.12.1956, Síða 46

44
■ÚRVAL
nazismanum og fasismanum, er
jafnátakanleg og þetta heim-
ildarrit, sem tveir Italir tóku
saman og upphaflega var gefið
út á Italíu.
Belgir, Búlgarar, Frakkar,
Grikkir, Þjóðverjar og Italir,
Júgósiafar og Rússar, í stuttu
máli: menn og konur á öllum
aldri af næstum öllum evrópsk-
um þjóðernum; kaþólikkar,
kalvínistar og mótmælendur;
verkamenn, stúdentar, bændur
og aðalsmenn; kommúnistar,
sósíaldemókratar og íhaldsmenn
— í einu orði sagt fulltrúar
næstum allra trúarskoðana,
stétta og stjórnmálaskoðana —
hafa lagt sinn skerf til þessa
rits. Mörg taréfin hafa fari-ð
gegnum ritskoðun valdhafanna,
öðrum hefur verið smyglað út
úr fangelsum, enn önnur hafa
fundizt skrifuð með hjartablóði
á fangaklefaveggina, en öll eru
þau skrifuð í vissu um nálægð
dauðans.
Maður þarf ekki að vera sér-
staklega viðkvæmur til þess að
verða djúpt snortinn af þessum
bréfum. Það er eins og þau gefi
sýn í gegnum fangelsismúrana
rakleitt inn í hjörtu mannanna,
þegar þeir í sálarangist og oft
eftir óbærilegar pyndingar eru
að kveðja allt það sem þeim var
dýrmætast. Hvað hugsa menn
á slíkri stundu? „Dauðinn og
lífið ljá hvort öðru inntak og
tilgang," segir ungur Dani í
kveðjubréfi sínu. Næstum allir
þessir menn reyndu að koma
auga á tilgang með dauða sín-
um, og þá um leið með lífi sínu.
Það er erfitt að deyja, einkum
fyrir þá, sem eru ungir, því
neitar enginn. En þegar dauð-
inn verður ekki umflúinn, verð-
ur hann umfram allt að hafa
einhvern tiigang —■ og tilgang,
sem er í samhljóm við lífið!
Frómum kaþólikkum og trú-
uðum kommúnistum lánast bezt
að ijá dauða sínum slíkan til-
gang. ,,Þá dey ég. sem kristinn
maður . . . til sigurs kirkjunni
. . . Við förum allir beint til
himnaríkis . . .“ skrifar ungur
Belgi um sig og átta félaga
sína, sem allir bíða þess að
verða skotnir. — „Framtíðin
heitir kommúnisrni, og fyrir
kommúnismann lifi ég og dey!
Ég kvarta ekki undan hlutskipti
mínu,“ stendur í bréfi frá
kommúnista í Vín til móður
hans. Þeir sem ekki eru jafn-
ofstækisfullir í trú sinni eiga
erfiðara með að sætta sig við
tilhugsunina um dauðann. Marg-
ir hafa leiðzt rit í baráttuna af
ættjarðarást eða næmri rétt-
lætiskennd. Þeir vissu, að þeir
hættu lífi sínu, en samt geta
þeir ekki skilið, að nú sé öllu
lokið. „Geturðu hugsað þér slíkt,
Margot . . . bráðum verð ég ekki
til lengur, fyrir klukkutíma var
ég til . . .“ byrjar fertugur vél-
stjóri frá Berlín bréf til konu
sinnar. „Enginn okkar getur
skilið, að eftir nokkra klukku-
tíma verðum við allir dánir,"
skrifar einn af fimmtán hol-