Úrval - 01.12.1956, Blaðsíða 90

88
ÚRVAL
gegna sama hlutverki. En eins
og kennslu er nú háttað vant-
ar mikið á, að hún geti látið í
té þann kjarna, sem er mann-
legri hugsun nauðsynlegur.
Eðlislæg forvitni mannsins á
sér engin takmörk. Óþvingað,
náttúrulegt nám er heillandi við-
fangsefni, sem sérhver heil-
brigður unglingur sækist eftir.
En ýmislegt í kennslufyrir-
komulagi voru miðar að því að
bæla hana niður, m. a. með því
að gera í nafni lýðræðisins sömu
kröfu til allra barna án tillits
til hæfileika.
Þegar heilinn hafði náð þeim
þroska, að hann gat fætt af
sér hugsun, sköpuðust stórlega
bætt skilyrði til framþróunar.
Þegar náttúran velur úr þeim
breytingum, sem tilviljunar-
kenndar stökkbreytingar valda,
þurfa slíkar tilraunir oft að
endurtaka sig milljón sinnum
áður en ein jákvæð breyting
verður. Þegar skynseminni er
beitt, þarf kannski aðeins
hundrað tilraunir. Þegar mað-
urinn hafði öðlast hæfileika til
þess að komast að réttri niður-
stöðu með því hugtengslaferli
sem vér nefnum skapandi í-
myndunarafl, nægðu oft á tíð-
um tvær tilraunir, svo sem eins
og þegar Newton fann lögmál
þyngdaraflsins. Flestar mann-
legar framfarir eru nú árangur
þesskonar skapandi ímyndunar-
afls, sem byggt er á því að rétt
sé blandað saman greind og til-
finningu.
Snillingurinn skarar ekki
fyrst og fremst fram úr í dóm-
greind, minni eða jafnvel gáf-
um, heldur í skapandi ímynd-
unarafli, sem er æðsta þróunar-
stig mannsheilans. Hinn merki-
legi hæfileiki mannsins til að
sjá fyrir hugskotssjónum sínum
myndir af því, sem augu vor
hafa aldrei litið, opnar leið tiL
þess að draga fram úr dulvit-
undinni ný, frumleg hugrnynda-
tengsl. Þa.ð köllum vér innblást-
ur. 1 dulvitundinni eru sífellt að
myndast ný og ný tengsl. Þau
tengsl eru öll út í bláinn og'
flest gagnslaus og myndirnar
sem þau skapa afskræmdar.
En í heila manns, sem hefur
frjótt ímyndunarafl, skapast
stundum í dulvitundinni mynd-
ir, sem eru mikillar merkingar,
og getur með skjótum hætti
skotið upp í vitundinni.
Skáld halda því oft fram, að
þau viti ekki um hvað þau séu
að yrkja fyrr en kvæðinu er
lokið. Þetta hafa sumir talið
vísbendingu um, að innblástur-
inn komi frá öðrum heimi, of-
ar huganum, en sönnu nær er
að segja, að hann komi úr djúpi
hugans og sé því sköpunarverk
heilans sjálfs.
Er fram líða stundir er lík-
legt að beiting skapandi ímynd-
unarafls verði ekki forréttindi
fárra útvalinna snillinga. held-
ur almenn mannleg reynsla.
Vera kann að næstu fimm eða
fimmtíu þúsund árin verði heil-
inn margbrotnari fyrir áhrif vel-