Úrval - 01.12.1957, Blaðsíða 72

Ttrval
varla þarf að búast við meiru
i geimferðunum.
Gervihnöttur á fastri braut
er stöðugt í frjálsu falli til
jarðar og helzt uppi einungis
vegna uppskotshraða síns. Und-
ir þeim kringumstæðum er ekki
um neina þyngd að ræða, því að
þyngd hlutar er það afl, sem
þarf til þess að verja hann falli.
Athuganir á viðbrögðum
gagnvart þyngdarleysi hafa
þegar verið gerðar, en aðeins
mjög stuttan tima. Prófessor
T. Lomonaca í Rómaborg hef-
ur kannað áhrif þyngdarleys-
isins á menn. Hann lét þá í
tæki, er líktist lyftu, þar sem
þeir fengu að kynnast „frjálsu
falli“. Hann fékk þeim síðan
blýant og athugaði, hve góða
stjórn þeir höfðu á vöðvakerfi
sínu, með því að láta þá skipta
hring í fjóra hluta með strik-
um. I fyrstu ferðunum var ár-
angurinn ekki upp á marga
fiska, en smátt og smátt vönd-
ust mennirnir þessari kynlegu
tilfinningu og gátu haft betri
stjóm á vöðvunum.
Svipaðar niðurstöður, er
sýndu að þyngdarleysið þarf
ekki að vera hættulegt, feng-
ust við tilraunir Bandaríkja-
flughers í fluglækningaskólan-
um, þar sem flogið var með far-
þega í Lockheed T-33A flugvél
í 10—30 sekúndur bæði dýfur
og fleygboga, svo að fram
kæmi þyngdarleysistilfinning.
Vatnsdropar svifu um í far-
þegaklefanum eins og dún-
HÆTTUR A VBGI GEIMFARANS
hnoðrar, og það var eins erfitt
að láta hendurnar falla í keltu
sína og að lyfta þeim. Nokkrir
farþeganna voru mjög illa á
sig komnir, en um helmingur
þeirra fann ekki til neinna ó-
þæginda og naut tilraunarinnar
meira að segja mjög vel. En
það kann að vera, að hinn stutti
tími hafi dregið úr slæmu áhrif-
unum — því að menn skyldu
minnast þess, að fólk verður
yfirleitt ekki sjóveikt fyrr en
eftir fimmtán mínútna veltu.
Fólk getur andað og jafnvel
borðað standandi á höfði, svo
að þyngdarleysið ætti ekki að
skerða þær lífshræringar mikið.
Hjartastarfsemin ætti að verða
auðveldari. Sennilega gengur
erfiðlegast að samlaga jafn-
vægisskynfærin — einkum þó
jafnvægiskornin (otoliths) í
eyrunum, en þau eru „gervi-
sjónhringur" dýranna og gefa
þeim til kynna, hvað snýr „nið-
ur“. Tiiraunir með mýs og tur-
tildúfur hafa sýnt, að þau dýr,
sem svipt hafa verið jafnvægis-
kornunum og eru orðin vön líf-
inu án þeirra, taka þyngdar-
leysinu miklu léttara en dýr
með eðlileg jafnvægisskynfæri.
Jafnvægiskornin geta verkað
á tvo vegu: annað hvort gefa
þau alls ekki til kynna, hvað
er ,,niður“ eða þau sýna „nið-
ur“ í margar áttir í senn. Seinni
möguleikinn er auðvitað sýnu
óþægilegri, en ekki er loku fyr-
ir það skotið, að jafnvægisskyn-
færi hinna ýmsu dýrategunda
70