Saga - 2021, Qupperneq 229

þar að, þar er afar virk menningarstarfsemi undir íslensku auðkenni auk
þess sem gróskumikill akur heimilda á rætur sínar að rekja til Manitoba.
Hins vegar vakna spurningar um undirtitil bókarinnar, Icelandic North
Americans, og hvort ekki hefði verið nær að hafa hann Icelandic Canadians.
Nær ekkert er minnst á íslensk samfélög í Utah eða á Seattle-svæðinu og
hartnær öll greining á heimildum miðast við Winnipeg og Nýja-Ísland.
Einnig er hvergi útskýrt hvers vegna megintitillinn leggur áherslu á víkinga-
innflytjendur þó að fjórði kafli einn og sér standi vissulega undir þeim titli.
Eitt það athyglisverðasta við bókina er athugun og greining höfundar á
munnlegum heimildum. Bertram leitar fanga víða og styðst bæði við prent -
aðar útgáfur og munnlegar heimildir sem varðveittar eru í skjalasöfnum auk
þess sem hún safnar nokkrum viðtölum. Ekki er óalgengt í vesturíslenskum
fræðum að vitna til munnlegra heimilda en sjaldgæfara er að ráðist sé í eins
yfirgripsmikla greiningu og samanburð á þeim líkt og hér er gert og er það
vel. Að því sögðu er ekki hægt að halda því fram að rannsóknin hafi verið
framkvæmd að miklu marki á skjalasöfnum. Vísanir í óprentaðar frumheim-
ildir eru ekki margar eða 17 talsins á meðan vísanir í viðtöl og persónuleg
samskipti höfundar við annað fólk eru ívið fleiri. Að öðru leyti byggir rann-
sóknin fyrst og fremst á útgefnu efni. Þetta þarf ekki að koma á óvart þar
sem mikið magn er til af prentuðum heimildum til að ráðast í áhugaverða
rannsókn á íslenskum vesturförum. Enn fremur leggur Bertram áherslu á
munnlega geymd og efnismenningu bæði í inngangi og lokaniðurstöðum.
Bertram segir með öðrum orðum að áhersla á ákveðna menningarlega tján-
ingu, einkum bókmenntir, hafi „disguised the three-dimensional nature of
immigrant culture and kept our attention focused mainly on Icelanders who
produced written texts“ (23). Einnig nýtir Bertram kvæði Stephans G. Steph -
anssonar til varnar þess að falla í þá gryfju að treysta eingöngu á skrifaða
texta þegar rannsökuð er saga og reynsla vesturfaranna (161).
Þessi nálgun er góðra gjalda verð, metnaðarfull og spennandi. Aðferða -
fræðinni er hins vegar nokkuð ábótavant og hún er heldur einföld þegar
fjallað er um munnlegar heimildir sem frásagnarform. Höfundur telur þannig
að frásagnarform hjátrúar á Íslandi eigi rætur að rekja til heiðinnar fortíðar
Íslands og nýtir þar rannsóknir þekktra strúktúralista á borð við G. Turville-
Petre án nokkurrar gagnrýni (78). Það er svo eftirtektarvert að hugmyndir
póststrúktúralistans Jacques Derrida standa undir efnislegri greiningu höf-
undar á heimildunum þegar kemur að draugasögum í Nýja-Íslandi (sjá
umfjöllun um hauntology á blaðsíðu 79). Gagnrýnni nálgun á heimildir hefði
verið mjög heillandi fyrir lesendur. Það hlýtur að vera vandasamt verk að
nýta munnlegar heimildir frá sjöunda og áttunda áratug tuttugustu aldar
sem sögulegar heimildir fyrir síðustu ár nítjándu aldar og áratugina þar á
eftir en lesturinn skilur eftir sig ýmsar spurningar sem er ósvarað: Eru engar
samtímaheimildir sem styðja það hugarangur sem íslensku innflytjendurnir
tjáðu með hjátrú sinni tengdri landtökunni í Nýja-Íslandi og bólusóttinni
ritdómar 227