Úrval - 01.01.1970, Blaðsíða 48

46
ÚRVAL
út aftur og aftur, rituðu bækur um
söguna og bókmenntagildi hennar,
sneru henni í leikrit og óperu, og
kvikmynd varð gerð um hana. Toll-
verðinum var jafnað til mestu
skálda heimsbókmenntanna, menn
gerðu samanburð á honum og Do-
stojefski, Balzac, Flaubert og Tol-
stoj.
Þessi hljóðláti rithöfundur í hópi
bandarískra skálda, sem hafði sætt
sig við svo ömurleg örlög, var eng-
inn annar en Herman Melville og
hinni miklu skáldsögu hans Moby
Dick hefur oft verið líkt við Ody-
seifskviðu Hómers. Enda þótt það
sé kaldhæðnislegt, var það einmitt
þessi saga, sem batt enda á rithöf-
undarferil hans. Flestir gagnrýn-
endur steinþögðu um hana, er hún
kom út árið 1851. Öld seinna er hún
álitin véra ein af mestu skáldsögum,
sem nokkru sinni hafa verið skrif-
aðar í Bandaríkjunum. Ef til vill er
þetta merkasta sagan um sjómanna-
líf, er rituð hefir verið og fyrirmynd
sagna þeirra Josephs Conrad og
Jacks London.
Herman Melville fór ekki á sjóinn
af fúsum vilja. Fátækt neyddi hann
t'il þesg. Hann var örsnauður, ungur
maður, en í æsku hafði hann búið
við auð og allsnægtir. Faðir hans
hafði verið vellríkur kaupmaður í
Nýju Jórvík, en varð gjalþrota og
dó skömmu síðar, eða árið 1832. Þá
var Herman 13 ára gamall. Móðirin
sat uppi með stóran barnahóp. Þeim
varð hún að. sjá fyrir með því að
betla hjá auðugum ættingjum, en
þá kallaði Melville seinna „aðalhlut-
hafana“ eins og til að lýsa því betur,
hvernig hann hefur verið þeim háð-
ur. Fjölskyldan bjó, þegar faðirinn
dó, í Albany, höfuðborg í New York
fylki, sem var að verða mikilvæg
iðnaðarmiðstöð, þegar Melville var
að alast upp. En það var samt ein-
hver frumbyggjablær yfir bænum,
en sá andi þekkist nú hvergi nema í
sögum Coopers.
Þarna átti Herman Melville heima
í nokkur gleðileg ár í æsku sinni.
Eldri bróðir hans, sem var sextán
ára gamall, hafði tekið að sér að sjá
um fjölskylduna, eftir að faðirinn
dó, og varð, þótt ungur væri, brátt
athafnasamur skinnakaupmaður. En
1837 varð hann einnig gjaldþrota og
það hafði í för með sér, að fjölskyld-
an varð. að flýja brott frá Albany til
Langsingburgh, lítils bæjar upp með
Hudson fljóti, þar sem frú Melville
og dæturnar unnu fyrir fjölskyld-
unni með saumaskap. Herman leit-
aðist við að fá stöðu sem landmæl-
ingamaður, en það var allt til einsk-
is, því að „aðalhluthafarnir“ neyddu
hann til þess að fara til Nýju Jór-
víkur og taka starfi á verzlunarskipi
sem átti að fara frá Nýju Jórvík til
Liverpool. Þetta var fyrst ferð Mel-
ville yfir Atlantshaf.
í bókum hans kennir mikilla
áhrifa frá þessum árum, sem hann
var til sjós, enda þótt hann væri síð-
ur en svo hrifinn af lífinu um borð
í skipunum. í þann tíma var ekki
tekið neinum silkihönzkum á vel-
uppöldum og hæverskum pilti, sem
var bara léttadrengur. Það var harð-
neskjan, ruddamennskan og mann-
vonzkan, sem einkenndi sérstaklega
líf sjómannsins á þessum stóru segl-
skipum. Sú sæla, sem fyllti hann