Ný sumargjöf - 01.01.1865, Page 113

113
UM VÍSINDI, SKÁLDSKAP OG LISTIR
Á MIDÖLDUNUM.
það má með sanni segja, að eins fjölbreytt og saga Evr-
ópu var um miðaldirnar, eins fábreytl voru vísindin og
skáldskapurinn. þetta er og næsta eðlilegt, því kyrkjan
var andans æzta afl á þeim tímum, og hún drottnaði með
allslierjarvaldi sínu urn alla Evrópu; hún var sú hin
mikla eining, sem alli hlaut að lúta. Ennfremur var latin-
an allsherjar bókmál og rituðu lærðir menn ekki á aðra
tungu. — Krossferðirnar stuðluðu og til þess, að sömu
skoðanir og hugsunarháltur breiddust út á meðal allra
þjóðanna.
í klauslrunum og við háskólana stunduðu menn eink-
um hina „skólastisku“ heimspeki. Aðaluppspreltur hennar
voru biblían og Aristoteles, að því leyli sem menn þektu
rit hans af latínskum þvðingum, því enda hinir lærðu-
stu menn á miðöldunum kunnu lítið sem ekkert í grísku;
en fræðimenn Araba höfðu þýlt rit Aristolelesar á sitt mál, og
eplir þeirra þýðingum var þeim snúið á lalínu. Hinir
skólastisku heimspekingar höfðu það fyrir mark og mið, að
samþýða hina krislilegu trúarlærdóma við sannindi liiunar
heiðnu speki. þeir samseltu flókið lærdóms kerfi til þess
að skilja og skýra bvggiiigu alheimsins og hið siðferðis-
lega lögmál heimsrásarinnar, og hugmyndir þessar samlög-
uðust meðvitund þjóðanna. Öll þekking manna í stjörnufræði
og laudafræði var bygð á þeirri hugmynd, að jörðin sveim-
aði einsog hnöttur i miðju alheimsins. Göngu sólar-
innar, tunglsins og jarðstjarnanna hugsuðu menn sér þann-
ig, að þessir lýsandi líkamir væru setlir i gagnsæjan
Ny Sumargjöf 1865 3