Fylkir - 01.05.1920, Blaðsíða 46
46
ríkið hafi „rétt til að lögnema« hvert aflvatn i þarfir sínar eða
almennings; getur það knúð sér sterkari félög til að hlýða
þeim rétti?
Afstaða meiri hlutans í þessu efni, sú, nl. að ríkið eitt í rau11
réttri eigi tilkall til allra vatnsréttinda, allra stærri vatnsfalla og
jafnvel allra orkuvatna, að því vatni undanskildu, setn búhöldat
þurfa til heimila sinna, og að allir leigu- og sölusamningar, serfl
einstakir menn hafa gert við útlenda, að þingi Og þjóð forspurðr<>
séu þar af leiðandi ólöglegir og ekki bindandi fyrir þjóðina, er>
að því mér virðist, sá eini grundvöllur, sem ríkið eða stjófh
landsins getur bygt á kröfur sínar eða réttarheimild til að lög'
nema aflvötn, sem einstakir rnenn hafa án þings og þjóðar al'
sals selt útlendum eða innlendum bröskurum og gróðaíélögt1*11
í hendur.
En ætli þing og þjóð geti orðið á eitt sátt um þetta atrið'
fremur en fossanefndin? Hitt er ekki ólíklegt, að, þar sem leigí'
endur eða kaupendur hafa ekki uppfylt samninga, þá hafi Þe,r
fyrirgert rétti sínum til sumra orkuvatna íslands; en um það er
ekki nægar upplýsingar að finna í hinni annars fróðlegu og, aö
mörgu leyti, prýðilega sömdu grein Sv. Ólafssonar »um sölu
orkuvatna og greining þeirra um landið.«
Markverðari þykja mér athugasemdir Sv. Ó. á bls. 71, 72
73 í sömu ritgerð. Hann segir á bls. 71: »Allur þorri af stærri
ám dreifir straumþunga sínum á langan farveg frá fjalli til fjörl’
og án verulegra fossa eða fallvatna. Eru þær flestar mjög erf'ð'
ar til virkjunar og lítils verðar í samanburði við stærð, eða ja^n
vel ónotandi. F*etta á heima um stærstu árnar í Húnavatnssýs|u’
Héraðsvötn í Skagafirði, Eyafjarðará, Jöklu, Selfljót, Breiðdalsa<
Jökulsá i Lóni, Hornafjarðarfljót, Skeiðará, Núpsvötn, Kl!‘^a
fljót o. fl.
í héruðum þessara vatna munu víðast stuttar og strangar þvel
ár reynast betri, og svo virðist það í Skagafirði, Eyafirði, Jöku
dal, Breiðdal, Lóni og viðar.« — í neðanmálsgrein segir hó •
»Árið 1918 er öll vatnsorka í Svíþjóð talin 6,205,000 hestafla, cM