Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1952, Qupperneq 197

I
PÉTUR PALLADÍUS, RIT HANS OG ÍSLENDIN GAR 197
I afhendingarbók Skálholtsstaðar árið 1674 er m. a.: „Virding á gömlu og onytu
Skalholtz-Dömkyrkju inventario, burtseldu af BwÆupinum M Bryniolfi Sveinssyni,
epter Hofudsmansins tilsögn, og atkvædi. 1° Virding á gómlum og fornum Skálholts-
skrædum.“-------„Anno 1644, 1 Aprilis“--------„48. Palladiorum opera á Norrænu
og annad meira skrifad. lc.“----Handrit þetta virðist hafa verið selt, því það kemur
ekki fram í virðingargjörðinni hinn 22. júní 1674. Illt er að vita ekki nánar um þýð-
ingar þessar.
Og það er því næsta óskemmtilegt að rekast á það í eiginhandarskrá Steingríms
biskups Jónssonar yfir bækur Hannesar biskups að honum lifanda, að nr. 136 meöal
handrita í fjögra blaða broti skuli vera: „Biskups Olafs Hialtasonar Calentebog, er
Ordubok og Aminningar til Presta, diakna og leikmanna i Hola Stifte, defect aptan og
framan. roted.“ Og í skrá Steingríms að Hannesi látnum 1796 er nr. 133 meöal fjór-
blöðunga: „Biskups Olafs Hialltasonar Calentebog defect rotin“.33
Hér er íslenzka vísitazíubókin á ferð, því efni bókarinnar, eins og því er lýst í
skránni, getur vart átt við kaflann: De Collatione parochorum í Formula 1555. Gæti
heitið Calentebog verið runnið frá Sciagraphia og tilraun Hálfdans Einarssonar til
skýringar á frumgerð þýðingarinnar, eins og áður hefur verið drepið á, sbr. þó Skál-
holtshandritið. En það er óskemmtilegt að finna handrit þetta í skránum og geta ekki
fundið það í söfnum Steingríms í Landsbókasafninu, þrátt fyrir nokkra leit. Né heldur
virðist það vera geymt í erlendum söfnum. En sem kunnugt er, fór safn Steingríms á
tvístring eftir dauða hans.
Þegar reynt er að greina sundur hin innlendu innskot Olafs, þá kemur margt
skemmtilegt í ljós. Ólafi biskupi virðist hafa gengiö erfiðlega á stundum að gera
portíónsreikningana upp við stórmennin norðanlands. Heyra má undurhægt andvarp
í orðunum: „og þarf hér oftast gott tóm og hægindi við stóra bændur“. — Menn virð-
ast þá, eins og fyrr og síðar, hafa verið skeytingarlausir um kirkjugarðana og jafnvel
söðlað hesta sína í þeim að lokinni messu. ■— Menn eiga ekki að vera með sinn „talna-
söng eður nokkrar bænadröslur“ í guðsþjónustunni, heldur eiga þeir að hlusta á
ræðu prestsins. í AM. 696, 4to, fragm. XXVII eru einmitt varðveitt tvö blöð úr slíkri
kaþólskri bænadröslu, sem m. a. er mjög mikilsverö heimild um aflát á 16. öld. —
Ákvæði Kristnaréttar um að færa börn til skírnar læðist í penna Ólafs á einum stað.
Orðin: „þar til að það, (barnið), fær að ganga innar og er áður yfir hlýtt af bisk-
upinum“, eru harla eftirtektarverð, því hér virðist kaþólskan renna saman við lútersk-
una. Á því vill stundum bera hjá Ólafi, en er of langt mál til að rekja hér.
Ólafur Hjaltason hefur einnig notaö Altarisbókina dönsku 1556 að einhverju leyti
við samning Guðspjallabókar sinnar 1562, enda segir þar í formála Skírdagsins:
„epter hinns verduga z froma fodvrs og forstiora / Doctors peturo palladij // Blez-
adrar Minningar. skickann og skipan.“34
Af þessu yfirliti er ljóst, að Palladius muni eiga stærri og veigameiri þátt í sögu
siðskiptanna á Islandi en hingað til hefur verið Ijóst almennt.
Að lokum má geta þess, að enn einn kunnur kirkjuhöfðingi á siðskiptaöldinni hefur