Náttúrufræðingurinn - 1980, Qupperneq 65

ekkert er vitað um þessa stofna hér við
land.
Varpstöðvar skarfa, svo sem flestra
annarra sjófugla, eru yfirleitt á stöðum
sem eru tiltölulega öruggir fyrir rándýr-
um. Maðurinn er þó undantekning að
þessu leyti. Hér við land hafa skarfar
eflaust veriö nytjaðir öldum saman. Um
nytjar á Breiðafirði á seinni tímum hef-
ur Bergsveinn Skúlason (1966, 1970)
ritað. A 19. og 20. öld hafa nytjarnar
aðallega verið í formi ungadráps, en
veiði sofandi skarfa að vetrarlagi hefur
sennilega lagst niður á siðustu öld.
Skarfategundirnar tvær bregðast við
truflunum í vörpum á gerólíkan hátt.
Dílaskarfurinn er afar styggur, fullorðni
fuglinn yfirgefur vörpin ef menn koma
þar og er eggjum og ungum því hætt við
afföllum, einkum af völdum kulda og
máfa. Toppskarfur hagar sér allt öðru
vísi í vörpum en dílaskarfur. Flestir
toppskarfar eru alls óhræddir við menn
og sitja sem fastast á hreiðrum sínum er
að er komið og búast til að verja þau.
Þetta hlýtur að hafa leitt til þess fyrr á
tímum að menn hafa drepið fullorðna
toppskarfa í vörpunum. Líklegt má telja
að toppskarfar hafi bókstaflega verið
étnir upp á miklum hluta Breiðafjarðar
þar sem auðvelt var að ná til þeirra, og
stofninum þar hafi verið haldið niðri
öldum saman með ofveiði á fullorðnum
fuglum. Áhrif manna á dílaskarfsstofn-
inn hafa verið með öðrum hætti og
sennilega ekki nærri eins alvarleg eins og
á toppskarfinn, vegna þess að ekki hefur
verið um að ræða veiðar á fullorðnum
varpfuglum i neinum mæli. Er líklegt að
áhrif manna á dílaskarfsstofninn hafi
verið fólgin í truflunum og röskun á
vörpum fremur en verulegri fækkun í
stofninum. Hafi verið um fækkun af
mannavöldum að ræða, virðist sennilegt
að hún hafi verið mjög hægfara og
stofninn því aldrei komist eins langt
niður og toppskarfsstofninn.
Hugsanlegt er að dílaskarfi hafi
fjölgað við Breiðafjörð á siöustu öld og
e.t.v. fram á þessa öld, en því fer þó fjarri
að heimildir taki af tvímæli um slikt.
Dílaskarfi hefur fækkað sem varpfugli
við Norðurland á þessari öld og við
Faxaflóa einhvern tíma á árunum
1960—70. Vera má að eyðing einhverra
varpa við Norðurland stafi af truflun-
um, einkum af völdum skotmennsku á
varptíma, en það er þó með öllu ósann-
að, og ósennilegt virðist að slíkar trufl-
anir geti leitt til víðtækrar fækkunar á
stóru svæði eins og hér virðist hafa gerst.
Fækkunin við Faxaflóa ltefur einnig
orðið samtímis í mörgum vörpum og
virðist langsótt að ætla að hún geti verið
af mannavöldum. Á síðustu áratugum
varð töluverð stofnsveifla á norðan- og
norðaustanverðum Breiðafirði. Mörg
ný dílaskarfsvörp komu upp en hurfu
síðan aftur, og má vera að fækkun á
þessu svæði hafi orðiö um líkt leyti og á
Faxaflóa. Þróun mála hefur orðið með
nokkuð öðrum hætti á utanverðum
Breiðafirði, en þar einkennast díla-
skarfsvörpin af stöðugleika og jafnvel
virðist um að ræða hægfara fjölgun.
Áhrif byggðar koma þar ltvað greini-
legast í ljós, a.m.k. 4 nýleg vörp á utan-
verðum Breiðafirði eru á stöðum þar
sem dílaskarfur hefði tæplega getað náð
fótfestu meðan byggð hélst þar að fyrri
tíma hætti. Mismunandi stöðugleiki
dílaskarfsvarpanna á Breiðafirði er þó
tæplega afleiðing af breytingum á
mannabyggð. Virðist nærtækast að leita
skýringa í fæðuframboði, sem kynni að
143