Náttúrufræðingurinn - 1980, Qupperneq 90

október og nóvember 1970, sé skýringin
á því, að ég varð ekki gransöngvara var
það ár. Gransöngvarar koma að jafnaði
seinna á baustin en laufsöngvarar, eins
og sýnt er á 4. mynd.
A 4. mynd er sýnd dreifing á komu-
tíma laufsöngvara og gransöngvara yfir
haustmánuðina og var öllum árunum
skellt saman. Hver súla tekur yfir 3
daga. Það sést greinilega, að laufsöngv-
arar voru mest á ferðinni í september.
Fyrst hafa þcir sést 21. ágúst en seinast
31. október. Gransöngvarar sjást aftur á
móti aðallega í október. Þeir hafa fyrst
sést 10. septcmber, seinast 27. nóvem-
ber. Laufsöngvarar koma þvi að jafnaði
mun fyrr á haustin en gransöngvarar. Af
súluritinu er ljóst að fuglar, sem álitnir
eru annarrar hvorrar þessara tegunda
og sjást fyrir 10. september, eru að
mestum likindum laufsöngvarar, en
gransöngvarar eftir að kemur fram í
nóvember.
Ég hef stöku sinnum séð gransöngv-
ara að vorlagi eða snemma sumars á
Kvískcrjum. Ég sá einn 29. maí 1960 í
Eystri Hvammi og söng hann mikið
fram til 10. júní er hann hvarf. Dagana
4. júní — 2. júlí 1967. dvaldi gran-
söngvari i Eystri Hvammi og söng hann
mikið þar. Dagana 12.—14. april 1974
sá ég gransöngvara í garðinum að Kví-
skerjum og 18. maí 1974 sást þar aftur
gransöngvari, þá líklega nýkominn, en
hann hvarf fljótt. Laufsöngvarar hafa
hins vegar aldrei sést að vor- eða
sumarlagi fyrr en 21. ágúst, eins og áður
segir.
NIÐURLAG
Ljóst er að veðurlag hefur mikiö að
segja viðvikjandi komur lauf- og gran-
söngvara til íslands (eins og raunar á við
um aðra flækingsfugla). Mest ber á
flækingum frá gamla heiminum þegar
suðaustanátt hefur verið ríkjandi (sbr.
Gunnlaugur Pétursson & Kristinn
Haukur Skarphéðinsson 1978). Unnt er
að skýra hámörk sumra ára með því, að
sú átt hafi verið tíðari þau ár en venju-
legt er.
Jónas Jakobsson veðurfræðingur
(1959, 1960) lýsti veðurlagi milli Islands
og meginlands Evrópu í október 1959,
en sterk suðaustanátt var dagana 6.—
12. október. Þessa daga kom óvenju
mikið af útlendum fuglategundum að
Kvískerjum. Dagana 7, —20. október
það ár sá ég 27 útlendar tegundir. Þá
daga bar einnig mikið á erlendum fiðr-
ildum. Seinna (1962) skrifaði Jónas
grein og lýsti hvernig veðri var háttaö
yfir hafinu milli íslands, Noregs og
llretlandseyja 8. og 24. október 1961, en
9.—10. október það ár sá ég 16 útlendar
fuglategundir, þar á meðal gransöngv-
ara (12) og laufsöngvara (1).
Eins og fram hefur komið i niður-
stöðunum, var mikill munur á komu-
tíma og fjölda gransöngvara og lauf-
söngvara til Kvískerja. Bæði var mis-
munur á fjölda milli ára innan tegund-
anna og hvenær að haustinu tegund-
irnar voru algengastar.
Þessi mismunur á fjölda tegundanna
er einkennilegur og þá fyrst og fremst af
tveim ástæðum: a) Laufsöngvarar, sem
eru sjaldséðari en gransöngvarar hér,
eru margfalt algengari fuglar í heimin-
um og b) laufsöngvarar verpa á norð-
lægari slóðum en gransöngvarar, þó
varpútbreiðsla þeirra sé að miklu leyti
sú sama.
Moreau (1972) áætlaði laufsöngvara
langalgengustu fuglategundina sem
168
f