Andvari - 01.01.1994, Qupperneq 80

78
JÓN Þ. ÞÓR
ANDVARI
verndun fiskimiða á landgrunninu og yrði Háskóla íslands og Fiskifélaginu
falið að afla nauðsynlegra vísindalegra gagna. Aldrei mætti setja reglugerð-
ir, sem gengju í berhögg við gildandi samninga við aðrar þjóðir, og laga-
textar yrðu að vera eins rúmir og óákveðnir sem frekast væri unnt. Með því
móti gætu skapast möguleikar á því að haga seglum eftir vindi, ef þörf
krefði.10
Ríkisstjórnin fór að ráðum Hans G. Andersens og má því líta á greinar-
gerð hans sem grundvöll þeirrar stefnu, sem fylgt var næstu sex árin. Árið
1948 bar ríkisstjórnin fram frumvarp til laga um vísindalega verndun fiski-
miða landgrunnsins. Frumvarpið var í fimm greinum og hljóðaði hin fyrsta
þannig:
Sjávarútvegsmálaráðuneytið skal með reglugerð ákvarða takmörk verndarsvæða við
strendur landsins innan endimarka landgrunnsins, þar sem allar veiðar skuli háðar ís-
lenzkum reglum og eftirliti. Ráðuneytið skal einnig ákvarða allar þær reglur, sem
nauðsynlegar eru til verndar fiskimiðunum á ofangreindum svæðum. Ráðstafanir
þessar skulu gerðar að fengnum tillögum Fiskifélags Islands og Atvinnudeildar Flá-
skóla Islands.
Reglugerðin skal endurskoðuð eftir því, sem vísindalegar rannsóknir gefa tilefni
til."
Frumvarpið var samþykkt af báðum deildum alþingis án mikilla umræðna.
Forseti íslands staðfesti það með undirskrift sinni 5. apríl 1948 og tók það
gildi sama dag.12
Samþykkt „landgrunnslaganna“ hlýtur að teljast með merkustu tíðindum
í sögu íslenskrar löggjafar á síðari tímum. Með þeim var lagður grunnur að
frekari verndaraðgerðum á fiskimiðunum við landið. Með 1. grein laganna
var sjávarútvegsráðuneytinu heimilað að ákveða stærð landhelginnar á
hverjum tíma, án þess sérstök lagasetning kæmi til. Jafnframt var ráðu-
neytinu heimilað að ákveða stærð og fjölda verndarsvæða við landið, sem
og að taka ákvarðanir um landgrunnsmörkin á hverjum tíma. í inngangs-
orðum lagafrumvarpsins sagði, að landgrunnsmörkin væru miðuð við eitt
hundrað faðma dýpi, en nauðsynlegt væri að rannsaka, hvort miða bæri við
meira dýpi.13
íslensk stjórnvöld fóru sér í engu óðslega eftir setningu landgrunnslag-
anna. Öllum var ljóst að fyrsta skrefið hlyti að vera að segja upp landhelg-
issamningnum við Breta frá 1901 og var það gert hinn 3. október 1949. í
samningnum var ákvæði um tveggja ára uppsagnarfrest og féll samningur-
inn því ekki úr gildi fyrr en haustið 1951. Hinn 22. október 1950 var gefin út
reglugerð um breytingu á grunnlínum fyrir Norðurlandi. Hin nýja grunn-
lína var dregin í samræmi við norrænu aðferðina svonefndu, þ.e. hún mið-
aðist við beina línu, sem hugsaðist dregin þvert fyrir mynni flóa og fjarða
og umhverfis eyjar og sker. Fiskveiðilögsagan taldist síðan ná fjórar sjómíl-