Andvari - 01.01.1994, Side 81

andvari
FYRSTU SKREF í LANDHELGISMÁLINU
79
ur til hafs frá grunnlínunni.14 Innan nýju fiskveiðimarkanna voru allar veið-
ar með botnvörpu og dragnót bannaðar, að því þó undanskildu að íslensk-
um skipum voru heimilaðar síldveiðar og breskum togurum var leyft að
veiða upp að gömlu þriggja mílna mörkunum á meðan samningurinn frá
1901 væri enn í gildi. Einn megintilgangurinn með þessari útfærslu var sá að
stöðva síldveiðar norskra, sænskra, sovéskra og finnskra skipa upp undir
landsteinum.
Ein ástæða þess að íslensk stjórnvöld fóru sér svo hægt sem raun bar
vitni á árunum 1948 og 1949 var sú að þeim þótti hyggilegt að bíða þess að
dómur félli í fiskveiðideilu Norðmanna og Breta, en það mál var sent al-
þjóðadómstólnum í Haag skömmu eftir að landgrunnslögin voru sett hér á
landi árið 1948.15
Fiskveiðideila Norðmanna og Breta átti rætur að rekja til fjórða áratug-
arins. Sænsk-norska tvíríkið var ekki aðili að Haag-samningnum svonefnda
frá 1882, þar sem þriggja mílna fiskveiðilögsaga var samþykkt sem megin-
regla. Þess í stað tóku Norðmenn og Svíar upp fjögurra mílna fiskveiðilög-
sögu og féllust Bretar á sögulegan rétt Norðmanna í því efni, þótt það
leiddi til þess að erlendum sjómönnum væru bannaðar veiðar í allmörgum
norskum flóum og fjörðum. Hinn 12. júlí 1935 var hins vegar gefin út í Nor-
egi konungleg tilskipun þar sem fiskveiðimörk við Norður-Noreg voru mið-
uð við beinar grunnlínur. Grunnlínurnar voru dregnar á milli fjörutíu og
átta punkta á skerjum, eyjum og höfðum og var hin lengsta þeirra 44 mílna
löng. Öll hafsvæði innan grunnlínanna lýstu Norðmenn innhöf.16
Með þessari aðgerð stækkaði norska fiskveiðilögsagan að mun, en
mestu máli skipti að hin nýja aðferð, að miða fiskveiðimörk við beinar
grunnlínur, gat haft mikið fordæmisgildi fyrir önnur strandríki. Eins og
vænta mátti mótmæltu Bretar útfærslunni og svo fór, að bresk og norsk
stjórnvöld sammæltust um að skjóta málinu til alþjóðadómstólsins, sem
skyldi ákvarða hvort aðferð Norðmanna við útfærsluna stæðist alþjóða-
lög.17
Heimsstyrjöldin tafði meðferð málsins og var það ekki dómtekið fyrr en
árið 1951. Dómur féll 18. desember það ár og komust dómarar að þeirri
niðurstöðu með átta atkvæðum gegn tveim, að aðferð Norðmanna við út-
fersluna væri á engan hátt andstæð alþjóðalögum.18
Úrslit þessa máls voru mikill sigur fyrir Norðmenn og ekki síður fyrir
önnur strandríki. Héðan í frá var útilokað að andæfa fjögurra sjómílna fisk-
veiðilögsögu með rökum, og má segja, að dómurinn hafi í raun fellt þriggja
sjómílna lögsöguna úr gildi. í honum var staðfest að alþjóðalög hefðu engin
ákvæði að geyma um víðáttu landhelgi, en á hinn bóginn hefði sérhvert ríki
rétt til þess að taka sér að minnsta kosti þriggja mílna lögsögu.19 Hér eftir
mátti því líta á þriggja sjómílna mörk sem lágmark lögsögu, en ekkert var