Andvari - 01.01.1994, Síða 104

102
KRISTINN E. ANDRÉSSON
ANDVARI
Eftirmáli
Meðal eftirlátinna pappíra Kristins E. Andréssonar eru tvær skrifbækur með dag-
bókarbrotum frá því um 1930, einkum frá Þýzkalandsdvöl hans. Þóra Vigfúsdóttir
fékk mér þessar bækur skömmu fyrir andlát sitt og ætlaðist til að ég varðveitti þær
eða ráðstafaði. Ég tel að í þessar dagbækur sé nokkurn fróðleik að sækja bæði um
höfundinn og um tímann og tíðarandann, ef svo mætti segja, og um samskifti ís-
lenzkra og þýzkra menntamanna á síðustu árum Weimar-lýðveldisins. Kristinn
kenndi í Hvítárbakkaskóla árin 1927-1929. Dagbókin byrjar á síðustu dögum ársins
1929 og er Kristinn þar að minnast veru sinnar á Hvítárbakka og náms síns í Há-
skólanum undir handarjaðri Sigurðar Nordals. Dagbókin er ekki samfelld, og gef-
ur nokkuð slitróttar upplýsingar að vonum, en 8. febrúar 1930 er Kristinn farinn að
sækja fyrirlestra hjá þýzkum kennurum, að því er virðist í Kiel, og er þá alveg
nýkominn til Þýzkalands. Hann virðist hafa dvalizt í Kiel fram á vor, ferðazt nokk-
uð um Þýzkaland um sumarið en farið til Berlínar um haustið. Hann var einnig um
hríð í Leipzig. Tvo vini sína og konur þeirra minnist hann oft á: Kroner lækni og
Reinhard Prinz. Kroner lækni (hann var sérfræðingur í taugasjúkdómum) og konu
hans muna ýmsir Islendingar eftir. Hann var sviptur lækningaleyfi 1933, eftir valda-
töku nazista, og sviptur frelsi síðar enda var hann gyðingur; honum var útvegað
dvalarleyfi á íslandi og var þá sleppt og fluttist hingað í árslok 1938. Ekki fékk
hann lækningaleyfi hér að sinni en vann verkamannavinnu; hann þekkti ýmsa ís-
lenzka lækna, og stundum var hann sóttur í steypuvinnuna til að gefa ráð um
vandasöm sjúkdómstilfelli. Lækningaleyfið fékk hann þó að lokum hér á landi
seint á árinu 1944, en fluttist vestur um haf í maí 1945.
Um Reinhard Prinz og konu hans veit ég lítið; þau munu hafa gert hingað ferð
árið 1930. En Prinz hefur komið oftar til íslands og farið all-víða að því er virðist.
Vilmundur Jónsson minnist hans í frásögninni „Eftir messur“. Er þar sagt frá at-
vikum sem gerast árið 1928, á Hornströndum. Kemst Vilmundur svo að orði að
Prinsinn, sem svo var kallaður á Hornströndum, hafi verið „hungraður, þýzkur
kreppuárastúdent, sem rölt hafði hér víða um land, einnig um Hornstrandir".
(Með hug og orði, fyrra bindi, 87. bls.) Prinz flutti síðan fyrirlestra um ísland í
Þýzkalandi, og gaf út myndabók, Das unbekannte Island, 1936. Er þetta nægileg
skýring á vináttu þeirra hjóna og íslendinga ýmissa sem dvöldust í Þýzkalandi um
1930. En um upphaf vináttunnar milli Kroners-hjóna og íslendinga í Berlín veit ég
ekkert. Ekkert veit ég um dr. Goepel, og ekki veit ég hvort Proudfool er uppnefni
eða sannarlegt nafn þess manns sem svo er kallaður, alveg blátt áfram, í dagbókinni.
Rauða kverið ritaði Halldór Laxness veturinn 1921-22, eftir því sem hann segir
sjálfur í bréfi til Stefáns Einarssonar, sbr. Peter Hallberg, Den store vavaren, bls. 52
o. áfr.
„Grein um stríðið" eftir Kristin: „Frá heimsstyrjöldinni miklu“, prentuð í Ið-
unni, 4. h. 1930.
Sigfús Daðason