Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 106

104
SVEINN YNGVI EGILSSON
ANDVARI
ford 1982) og bókina Poetic Form and British Romanticism sem Stuart
Curran sendi frá sér fyrir átta árum (Oxford 1986). í hugleiðingum mínum
hér á eftir miða ég við nýjan skilning þessara höfunda á hugtakinu genre
eða bókmenntagrein - að það sé ekki fast heldur breytilegt fyrirbæri og í
sífelldri endurnýjun frá einu skáldverki til annars.
Hulduljóð
í vorhefti Skírnis 1992 skrifaði Dagný Kristjánsdóttir ítarlega grein um
Hulduljóð Jónasar Hallgrímssonar og reyndi þar m. a. að lesa þau í ljósi
klassískrar mælskufræði.1 Þetta er athyglisverð tilraun og margt fróðlegt
kemur upp úr kafinu í greiningu Dagnýjar. Hins vegar held ég að byggingu
kvæðisins og reyndar margt í formi þess megi betur skýra með hliðsjón af
þeirri bókmenntagrein sem það virðist taka mið af heldur en út frá klass-
ískri mælskufræði. Ég ætla að leyfa mér að halda því fram að Hulduljóð
sverji sig mjög í ætt við svokallaðar pastoral elegíur og fram hjá því verði
ekki gengið í túlkun á kvæðinu.
Það er margt sem erfitt er að skýra og skilja í Hulduljóðum og stafar
sjálfsagt sumpart af því að kvæðið er ekki fullort eða frágengið frá höf-
undarins hendi. Ekki hefur það heldur orðið til að einfalda málið að fyrri
útgefendur færðu niðurlag kvæðisins til í prentun og settu það framar en
handrit skáldsins gefur til kynna. Úr þessu var bætt nýlega (í Ritverkum
Jónasar Hallgrímssonar. Reykjavík 1989) og lýkur kvæðinu þar á erindum
smalans sem „fer að fé og kveður“ eins og segir í eiginhandarriti. En þá
hafa vaknað nýjar spurningar. Af hverju lætur Jónas kvæðið enda á ljóðum
smalans? Mér sýnist Dagný Kristjánsdóttir eiga í nokkrum erfiðleikum
með þennan hluta kvæðisins í greiningu sinni, finnist hann ekki vera eig-
inlegur hluti af byggingu þess: „Ljóð smalans um skáldið Eggert er eins
konar RS. eða eftirskrift, eða það sem var ekki hægt að segja í Hulduljóð-
um.“2
Annað atriði í byggingu kvæðisins sem vekur furðu er skapheit fordæm-
ing skáldsins á lélegri uppfræðslu og smekkleysi landa sinna í skáldskapar-
efnum (4.-6. erindi). Frægasti hluti hennar hljómar svona (5. erindi):
Að fræða! hvur mun hirða hér um fræði?
heimskinginn gjörir sig að vanaþræl,
gleymd eru lýðnum landsins fornu kvæði,
leirburðarstagl og holtaþokuvæl
fyllir nú breiða byggð með aumlegt þvaður,
bragðdaufa rímu þylur vesæll maður.