Andvari - 01.01.1995, Page 11

ANDVARI
FRÁ RITSTJÓRA
9
verður aðeins byggt lítt framleiðnum múg og mun óhjákvæmilega sogast
inn í vítahring hnignunar.“
Það er ástæða til að gefa gaum að svo skorinorðri lýsingu og skýrri framtíð-
arsýn. Hinn breski fræðimaður talar áreiðanlega ekki út í bláinn, hitt er lík-
legra að hann sé hreinskilnari en margir aðrir. Menn verða gripnir nauð-
hyggju andspænis þessari framtíð: svona verður þetta, segja menn. Næsta
staðhæfing er svo venjulega sú að við getum ekki „staðið fyrir utan“ fram-
vinduna. I lýsingu Angells er fólgin fullkomin fyrirlitning á lýðræðinu. Þeir
forustumenn sem vildu knýja samrunaþróun Evrópu áfram áttuðu sig á því
að fólkið fylgdi þeim ekki. Almenningur samþykkti ýmist aðild að Evrópu-
sambandinu naumlega, eins og í Frakklandi og Svíþjóð, eða hafnaði henni
eins og í Noregi. Þegar þetta er ritað hafa Svíar kosið til Evrópuþings og
sýna þær kosningar mikil vonbrigði með hið nýja samband og vantrú á því.
Fólk er ekki tilbúið að snúa baki við „úreltum slagorðum“ um lýðræði, það
vill ekki ofurselja líf sitt hagspekingum sem ekki reynast einu sinni sann-
spáir því lífskjörin batna ekki eins og því var talin trú um að gerast myndi.
Það er kannski ekkert keppikefli að breyta þjóðríki í fyrirtækisríki sem von
bráðar verður aðeins eins og smádeild í hnattrænu risafyrirtæki.
Hið íslenska þjóðvinafélag, sem stendur að þessu riti, setti sér það mark-
mið þegar það var stofnað 1871, „að reyna með sameiginlegum kröftum að
halda uppi landsréttindum og þjóðréttindum íslendinga, efla samheldni og
stuðla til framfara landsins og þjóðarinnar í öllum greinum. Einkanlega vill
félagið kappkosta að vekja og lífga meðvitund íslendinga um að þeir séu
sjálfstætt þjóðfélag og hafi því samboðin réttindi.“
Er þetta bara fornaldarraus sem ekki á við á nýrri öld? Þessi hugsjón var
að minnsta kosti vel lifandi þegar lýðveldið var stofnað og hún lifði hjá
þeim mönnum sem andæfðu setu erlends hers í landinu og þátttöku í hern-
aðarbandalagi, af því þeim þótti hið unga lýðveldi með því komið í trölla-
hendur. Þessir menn eru nú kallaðir einangrunarsinnar og þaðan af verri
nöfnum. En því verður ekki neitað að afstaða margra þeirra var sprottin af
einlægri ættjarðarást og réttmætum áhyggjum um örlög íslands í hörðum
heimi.
Kjörorð ungmennafélaganna í upphafi aldarinnar var „Islandi allt“. Það
er sjálfsagt jafnhlægilegt í augum alþjóðasinna nýrrar aldar og stefnuskrá
Þjóðvinafélagsins, vottur um útúrboruhátt og þjóðrembu. En gömlu alda-
mótamennirnir áttu sér nú einu sinni þessa hugsjón. í þeim anda unnu ýms-
ir ágætustu menntamenn og félagsmálafrömuðir þeirrar kynslóðar. Og
þeim tókst að hefja þjóðina, vinna henni sess meðal sjálfstæðra ríkja. Ekk-
ert getur verið fjær anda þessara manna en sú kaldrifjaða mannfyrirlitning
sem felst í skilgreiningunni á fyrirtækisríkinu sem framleiðanda „mann-