Andvari - 01.01.1908, Qupperneq 25

Um upphaf konungsvalds á íslandi.
19
ingu langfeðga hans, er liann svo kallaði, hinna eldri
Noregskonunga, í ritum, sem aldrei firnast, og má
þó vera, að konungur hafi þar haft sjer nokkuð til
málsbóta.1 Eigingjarn og sjerdrægur mun hann hafa
verið í meira lagi, enn í því átti hann sammerkt við
marga samtíða menn sína. Og þó að hann ætti mik-
inn þátt í því að kollvarpa hinu íslenska þjóðríki,
þá áttu þó íslendingar í heild sinni, og eigi síst höfð-
ingjar þeirra, þar sömu sölc eða meiri. Hin forna
stjórnarskipun íslendinga hafði lifað sitt fegursta.
(irundvellinum undir henni, jafnvægi hinna mörgu og
smáu goðorða, var raskað. Einstakir höfðingjar
höfðu náð undir sig stórum landshlutum og sölsað
undir sig hin einstöku goðorð, og milli þessara stór-
höfðingja geisar svo baráttan firir tilverunni. »Stór-
íiskarnir« ásækja hina »minni fiska« og alt verður
svo »samferða að sama náttstað, náhvals í gapanda
gini«, eins og Bjarni kemst að orði, enn náhvalur-
inn er hjer Hákon konungur. Ostjórn, lagaleisi, sið-
leisi, ófriður, rán og gripdeildir, manndráp, brennur
l) Snorri var lendur maður Hákonar, enn lineigðist í trúnaði sinum
miklu meir til Skúla liertoga og var með honum öllum stundum í utan-
i'ör sinni 1237—1239. Vísa Snorra um Gaut af Meli (Ji’ms. IX 455) sínir best,
hvoru megin liann stóð i deilu þeirra máganna, og enginn efi getur ver-
ið á þvi, að Snorri liefur, þegar hann fór út, vitað með liertoganum upp-
reist þá, er liann hóf gegn konungi veturinn eftir, og jafnvel að undirmál
haíi verið með honum og liertoga, að Snorri skildi verða jarl hans á ís-
landi, ef vel tækist. Petta bar Arnfinnr Þjófsson, trúnaðarinaður lier-
logans og önnur liönd, og verður ekki sjeð, hvað honum gat til gengið
að ^jógo þvi upp, og því síður er ástæða til að lialda þvi fram, þvert ofan
í vitnisburð Sturlu þórðarsonar, að þetta hafi ekki verið sögn Arnfins,
heldur hafi konungsmenn borið liann fyrir því ranglega. Gegn sögn Arn-
hns sannar það ekki mikið, þó að íslendingar þeir, sem með Snorra
vóru, sönnuðu ekki sögu hans. Má vera, að þeir hafi ekkert vitað um
iaunmál Snorra og hertogans, eða að þeir hafi viljað leina þvi, sem þeir
vissu. Enn liafi Arnfinnur sagt satt, þá var ekki óeölilegt, að konungur
teldi það landráð við sig. Aftur á móti varð það ekki talið með landráð-
urn, lieldur varðaði að eins brottrekstri úr hirðþjónustu (Hirðskrá 34), að
Snorri fór út í banni konungs, enda hlaut hertoginn, sem leifði lionum
að fara, að bera alla ábirgð á því. Sbr. Safn til s. ísl. III 422—423. Tímar.
Hmf. XXI. 65—68.
2