Andvari - 01.01.1908, Síða 55
konungsvalds á íslandi.
J9
eftir Hallvarði, að konungur vildi liafa »mátuleg-
an« (o: hóllegan) skatt. Þessi upphæð skattsins
mun liafa staðið óbreitt, þangað til Jónsbók liækk-
aði hann upp i 10 álnir; Járnsíða gerði enga
breiting á honum, minnist ekki einu sinni á hann.
Merkilegt er, að hreppstjórar eiga að innheimta
skattinn og standa konungs umboðsmanni skil á
honum. Er það íirsta sporið til að nota þá í
þjónustu landstjórnarinnar. »Konungs umboðs-
maður« er auðvitað enginn annar enn jarlinn.
Þetta firirkomulag mun ekki hafa gefist vel, því
að frá því er Járnsíða var lögleidd, taka »valds-
menn« eða (eftir Jónsbók) sislumenn sjálfir við
skattinum lijá bændum eða selja öðrum umboð
til þess firir sína hönd.
3. Þeir lofa í niðurlaginu firir sína hönd og sinna
erfingja að lialda allan trúnað við konung meðan
hann og hans erfingjar haldi sáttargerðina, »enn
lausir ef hún rífst að bestu manna ifirsín«. í
þessu felst, að skuldbindingarnar eru arfgengar á
báða bóga, með öðrum orðum, að komingdómur-
inn er arfgengur. Á þelta virðist Hákon konung-
ur hafa lagt mjög mikla á áherslu, því að erfða-
rjettur hans sjálfs til konungdóms í Noregi var
nokkuð vafasamur, og eigi síður erfðarjettur afa
hans, Sverris konungs, og hafði kostað mikið starl'
og stirjöld og margra manna líf að fá hann viður-
kendan. Niðurlagsklausan ()dausir e/ rífstej er
samboðin lögrjettu íslendinga og sinir, aðliún skoðar
sig sem sjálfstæðan samningsaðila gagnvart kon-
ungi. Hefur lögrjettan ætlað sjer með þessu að
slá varnagla við ágangi af hálfu konungsvaldsins.
Enn sá varnagli er fremur í orði enn á borði, og
Andvnri XXXIII.
•t