Tímarit lögfræðinga - 01.10.2004, Blaðsíða 77

skyldu samningsaðila að gera allar viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að staðið
verði við þær skuldbindingar sem af EES-samningnum leiðir.
í athugasemdum sínum um mál Erlu Maríu Sveinbjörnsdóttur bendir
Fredrik Sejersted á92 að EFTA-dómstóllinn hefði í afstöðu sinni til skaðabóta-
ábyrgðarinnar getað valið á milli almenns þjóðaréttar og yfirþjóðlegra sjónar-
miða. Að hans mati var hægt að færa rök fyrir báðum leiðunum og valdi dóm-
stóllinn síðari kostinn. Þar sem EFTA-dómstóllinn liefÖi komist að þeirri niður-
stöðu að EES-samningurinn fæli í sér „sérstakt og sjálfstætt réttarkerfi“ hefði
hann gefið hinu sérstaka eðli EES-samningsins sjálfstæða réttarstöðu og fært
hann „least a notch further along the axis leading to supranationality1".93
Höfundur þessarar greinar telur sig ekki geta tekið skilyrðislaust undir þá
fullyrðingu.
Þegar mál fer fyrir dómstóla verða dómarar að fjalla um og taka sérstaklega
á því viðfangsefni og þeim lagalegu álitaefnum sem uppi eru í viðkomandi
máli. Ef litið er á mál Erlu Maríu Sveinbjörnsdóttur frá grunni koma í Ijós
nokkrar meginstaðreyndir: gjaldþrota vinnuveitandi, tilskipun, íslensk löggjöf
sem er ætlað að vera löguð að tilskipuninni, nokkur vandkvæði vegna tungu-
mála, og kona sem ekki hefur öðlast þau réttindi sem henni er ætlað að njóta
samkvæmt tilskipuninni. Tilskipunin er án efa bindandi fyrir íslenska ríkið.
Þegar EFTA-dómstóllinn ákvað að líta fram hjá lagalegum sjónarmiðum ríkis-
stjórna íslands og Noregs og framkvæmdastjórnarinnar, þeirra sem stóðu að
EES-samningnum, þarf það ekki endilega að þýða að yfirþjóðleg leið hafi verið
valin. Líklegra er að dómstóllinn hafi farið að kröfu innri markaðarins og áhuga
hinna þriggja EFTA-ríkja á því að tryggja virka framkvæmd hans sem best.
Markmiðin um einsleitt og öflugt efnahagssvæði eru ekki aðeins formleg,
sjálflæg markmið sett í því skyni að koma á snotru skipulagi. Bæði þessi mark-
mið eru sett í þeim tilgangi að tryggja góða virkni markaðarins til hagsbóta fyrir
samningsaðilana og þá sem njóta réttinda samkvæmt EES-samningnum. A
fyrstu fimrn árum EFTA-samningsins var reglum innri markaðarins beitt í mun
meira mæli en búist var við, þegar aðstæður voru með þeim hætti að möguleg
áhrif á viðskipti milli samningsaðila voru lítilvæg og erfitt að meta umfang
þeirra. Áhrif EES-samningsins hafa því orðið víðtækari en hefðu hagsmunir
honum tengdir einvörðungu varðað viðskipti á milli landa, þ.e.a.s. venjuleg
milliríkjaviðskipti.
Á þessum grundvelli getur höfundur (sem skipaður var dómara við EFTA-
dómstólinn eftir að mál Erlu Maríu Sveinbjörnsdóttur var til umfjöllunar) ekki
útilokað að dómstóllinn hafi túlkað EES-samninginn óháð lagavenjum í þjóða-
rétti og bandalagsrétti. Ef sú hefur verið raunin er ekki ólíklegt að þess í stað sé
ákvörðunin byggð á samskonar túlkunarheimildum og dómarar á Norðurlönd-
unum hafa þegar landsréttur er annars vegar. Dómarar geta dregið ályktanir af
92 í 2. útgáfu af E0S-rett. Olso, 2004, bls. 108-9.
93 Þýðing höfundar úr norsku.
371