Tímarit lögfræðinga - 01.10.2004, Blaðsíða 89

Meginreglan um tvíeðli þjóðaréttar og landsréttar er, að því er EES-samn-
inginn varðar, sérstaklega áréttuð í bókun 35 með samningnum. Þar segir:
Þar eð með samningi þessum er stefnt að einsleitu Evrópsku efnahagssvæði sem
byggist á sameiginlegum reglum, án þess að samningsaðila sé gert að framselja
löggjafarvald til stofnana Evrópska efnahagssvæðisins; og þar eð þessum mark-
miðum verður því að ná með þeirri málsmeðferð sem gildir í hverju landi um sig;
stök grein Vegna tilvika þar sem getur komið til árekstra á milli EES-reglna sem
komnar eru til framkvæmdar og annarra settra laga, skuldbinda EFTA-ríkin sig til
að setja, ef þörf krefur, lagaákvæði þess efnis að EES-reglur gildi í þeim tilvikum.
Af þessu má ljóst vera að reglur hins Evrópska efnahagssvæðis verða ekki
hluti landsréttar á íslandi nema þær hafi verið teknar þar upp í samræmi við
reglur íslenskrar stjómskipunar. Er þar í meginatriðum um tvennt að ræða, þ.e.
annars vegar lagasetningu á Alþingi og hins vegar setningu reglugerða eða
annarra stjórnvaldsfyrirmæla.14
í 3. gr. laga nr. 2/1993 segir að skýra skuli lög og reglur, að svo miklu leyti
sem við eigi, til samræmis við EES-samninginn og þær reglur sem á honum
byggist. Er hér sett skýr regla um þetta atriði sem hefur í reynd verið talin gilda
sem almenn óskráð lögskýringarregla, þ.e. að skýra beri ákvæði landsréttar að
öðru jöfnu til samræmis við þjóðréttarlegar skuldbindingar Islands. I athuga-
semdum við 3. gr. frumvarps að lögunum um EES-samninginn virðist vera gert
ráð fyrir því að með greininni sé ákvæðinu í bókun 35 fullnægt.15 Er þar m.a.
sagt að í 3. gr. felist að innlend lög sem eigi stoð í EES-samningnum verði
jafnan túlkuð sem sérreglur laga gagnvart ósamrýmanlegum yngri lögum að því
leyti að yngri lög víki þeim ekki ef þau stangist á, nema löggjafinn taki það
sérstaklega fram.16
I meginmáli EES-samningsins er þýðingarmestu skuldbindinguna, að því er
varðar breytingar á landsrétti, að finna í 7. gr. í a-lið greinarinnar felst skuld-
binding um að taka þær gerðir sem þar um ræðir í heild upp í landsréttinn. A
það bæði við um þær gerðir sem lágu fyrir við fullgildingu EES-samningsins og
einnig þær sem síðar koma til. í b-lið felst í sjálfu sér sambærileg skuldbinding
um að taka þær gerðir sem þar greinir upp í landsréttinn, en á hinn bóginn er
veitt meira svigrúm um aðferðina. í því felst væntanlega að ríki getur sjálft lagt
mat á hvort þörf sé að taka ákvæði gerðar upp í landsrétt að nokkru leyti eða
öllu og þá með hvaða hætti, en matið sætir síðan eftirliti ESA og EFTA-
dómstólsins.17
14 Sjá nánari umfjöllun um þetta atriði hjá Stefáni Má Stefánssyni, áður tilvitnað rit, bls. 64-72.
15 Alþt. 1992, A-deild, bls. 224.
16 Þessu sjónarmiði er hafnað í áðumefndu riti: Skýrsla um lögleiðingu EES-gerða, bls. 15. Þar
segir að ekki verði talið að þessi sjónarmið í athugasemdunum fái staðist þar sem almenni
löggjafinn geti ekki með almennum lögum ákveðið að eldri lög skuldi ganga fyrir yngri lögum sem
sami löggjafi setur.
17 Sjá nánar Skýrslu um lögleiðingu EES-gerða, bls. 15-16.
383