Tímarit lögfræðinga - 01.10.2004, Blaðsíða 75

fræðinga hjá hinu opinbera og skjólstæðinga þeirra. í fyrsta lagi gæti ástæðan
að sjálfsögðu verið hin mikla virðing sem bæði stjómmálamenn og lögfræð-
ingastéttin ber fyrir Evrópudómstólnum og dómafordæmum hans. Það er sam-
eiginlegt stjómmálalegt markmið að viðhalda réttarríki, þar sem gilda sam-
kvæmt skilgreiningu meginreglur um efnislegan rétt einstaklinga og atvinnu-
rekenda og málsmeðferðarreglur til að tryggja og framfylgja þessum réttindum.
Þegar sett lög kveða ekki nákvæmlega á um innihald þessara meginreglna, eða
skilyrði fyrir beitingu þeirra, eru meginreglumar skýrðar nánar af dómstólun-
um. Evrópudómstóllinn er æðsti dómstóll Evrópusambandsins og því líklegt að
aðildarríki vilji styðja og styrkja þá þætti sambandsins sem snúa að dóms-
kerfinu frekar en að draga saman hlutverk þeirra. Mörg aðildarríki gætu verið
hlynnt þeim áhrifum sem Francovich-dóminum var ætlað að hafa. Án efa hefur
einnig átt sér stað pólitísk umfjöllun þar sem rök eru færð gegn því að útiloka
eða þrengja hugtakið skaðabótaábyrgð ríkisins.88
Hvað sem öðru líður þá hafa þrjár ríkjaráðstefnur verið haldnar um breyt-
ingar á sáttmálanum þar sem aðildarríkin hefðu getað sett í sáttmálann ákvæði
sem skýrðu frekar eða takmörkuðu umfang skaðabótaábyrgðar ríkisins. Það
hafa þau hins vegar ekki gert. Þegar lagt var til á framtíðarráðstefnu ESB að
meginreglan um forgang sambandsréttar fram yfir landsrétt yrði lögfest í drög-
um að grein 1-10(1) í drögum að stjómarskrá sambandsins var tækifæri til þess
að íhuga hvort gera ætti tillögu um að lögfestar yrðu aðrar reglur sem orðið hafa
til í dómaframkvæmd Evrópudómstólsins, en það var ekki gert varðandi skaða-
bótaábyrgð ríkisins.
Niðurstaðan verður því sú að hugtakið skaðabótaábyrgð ríkisins verður
áfram hluti af dómaframkvæmd Evrópudómstólsins. Það hefur í för með sér að
hugtakið getur með tímanum tekið ákveðnum breytingum, með möguleika til
þess að þróast frekar, umfang þess getur aukist eða dregist saman. Nú þegar
höfum við séð Evrópudómstólinn gera breytingar á beitingu hugtaksins og það
mun hann líklega gera áfram. Ekki er hægt að útiloka beitingu hugtaksins
skaðabótaábyrgð ríkisins gagnvart öðrum rétthöfum en einstaklingum og aðil-
um í atvinnurekstri. Hugsanlega gæti sambandið haft hug á því að krefjast
skaðabóta frá „seku“ aðildarríki. Á sama hátt er það ekki óhugsandi að aðildar-
ríki krefði annað aðildarríki um skaðabætur eins og Evrópudómstóllinn vék
lítillega að áður en Francovich-málið kom til meðferðar.89 Dæmi um aðstæður
þar sem slík ábyrgð gæti komið til álita er þegar tjón hefur orðið vegna ólög-
mætra innflutningshafta. Ef erfitt reyndist að reikna út tjón einstakra tjónþola
gæti heimaríki þeirra sett fram kröfur á hendur hinu „seka aðildarríki“ eftir
diplómatískum leiðum og með þeim hætti náð sama árangri eins og í einkamáli
sem rekið væri fyrir dómstóli í því ríki.
88 Verkalýðsfélög myndu að öllum líkindum styðja tryggingu vegna ógreiddra launa; það eru fleiri
pakkaferðamenn heldur en umboðsmenn ferðaþjónustu á meðal kjósenda.
89 Mál nr. C-39/72 Framkvœmdastjórnin gegn Ítalíu, 1973, ECR, bls. 101, 11. málsgrein.
369