Tímarit lögfræðinga - 01.10.2004, Blaðsíða 99

ingnum. Þessi umræða fjallar um þýðingarmikil lögfræðileg grundvallaratriði
og vekur eðlilega spurningar af stjómskipulegum toga. Því biðu þeir sem láta
sig bæði stjómmál og réttarfar einhverju varða með óþreyju eftir niðurstöðu
Héraðsdóms Reykjavíkur og síðar Hæstaréttar.
Hvað varðar fyrstu spuminguna vísaði Héraðsdómur Reykjavíkur í dómi
sínum frá 18. mars 1999 til rökstuðnings EFTA-dómstólsins og komst að þeirri
niðurstöðu að íslenska ríkið hefði ekki staðið við skuldbindingar sínar sam-
kvæmt EES-samningnum að aðlaga íslenska löggjöf þannig að einstaklingar
nytu réttar síns samkvæmt tilskipuninni. í dómi Héraðsdóms er að finna setn-
ingar eins og: „... Eins og fram kemur í hinu ráðgefandi áliti telur EFTA-dóm-
stóllinn ...“ og „... Með skýringar EFTA-dómstólsins í huga ...“.
Varðandi aðra spuminguna, þ.e. um skaðabótaábyrgð ríkisins, tók Héraðs-
dómur Reykjavíkur til umfjöllunar þá málsástæðu sem fram kom í málflutningi
íslenska ríkisins, að skaðabótaábyrgð ríkis vegna ólögmætrar framkvæmdar á
tilskipun fæli í sér framsal á löggjafarvaldi. í því sambandi vísaði dómstóllinn til
bókunar 35 við EES-samninginn þar sem kveðið er á um að samningsaðila sé ekki
gert að framselja löggjafarvald til stofnana Evrópska efnahagssvæðisins.
I forsendum héraðsdóms er að finna hugleiðingar um að það sé umdeilanlegt
hvort EES-samningurinn feli í sér framsal löggjafarvalds eða ekki. Það breyti
þó ekki því að samkvæmt 6. gr. EES-samningsins beri að túlka ákvæði hans í
samræmi við úrskurði dómstóls Evrópubandalaganna, sem máli skipta, að
ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Dómstóllinn vísaði þá til úrskurðar dómstóls
Evrópubandalaganna í Francovich-málinu, sem fjallaði um skaðabótaábyrgð
ríkis, svo og til markmiðsins um samræmda túlkun og beitingu samningsins.
Þetta leiddi til þeirrar niðurstöðu að í þessu máli yrði að taka tillit til dóma-
framkvæmdar Evrópudómstólsins. Dómstóllinn lagði því næst mat á skilyrðin
þrjú fyrir skaðabótaábyrgð ríkis sem sett voru fram í áliti EFTA-dómstólsins og
komst að þeirri niðurstöðu að þeim væri öllum fullnægt og að íslenska ríkinu
bæri að greiða Erlu Maríu skaðabætur.24
Hæstiréttur fór nokkuð aðra leið en héraðsdómur í röksemdafærslu sinni
þótt niðurstaðan yrði sú sama. Dóminn skipuðu fimm dómarar og voru fjórir
þeirra sammála um niðurstöðuna. Þegar borin er saman niðurstaða héraðsdóms
og Hæstaréttar er rétt að hafa í huga að héraðsdómur kvað upp sinn dóm 18.
mars 1999, eða 18 mánuðum áður en Hæstiréttur kvað upp dóm sinn í Fagtúns-
málinu.
24 í dómi héraðsdóms er að finna vangaveltur um eðli þeirrar reglu sem veitti Erlu Maríu rétt til
skaðabóta úr hendi íslenska ríkisins. Þar segir m.a.: „Vel má vera að það hafi og verið skoðun
íslenska ríkisins að lögin væru í fullu samræmi við tilskipunina, en niðurstaða dómsins sem fengin
hefur verið er hins vegar sú að svo sé ekki. Um er að ræða einfaldan og auðskilinn lagatexta. Mátti
vera tiltölulega auðvelt að sjá að samkvæmt honum var ákveðinn hópur launþega, sem naut réttar
samkvæmt tilskipun EBE, útilokaður frá greiðslum úr ábyrgðasjóði launa. Hvort heldur er um
lögvillu að ræða eða það gáleysi að skoða ekki íslensk lög svo rækilega að rétt niðurstaða yrði
fundin þá er álit dómsins að báðar ástæðumar séu, eins og hér háttar, í raun alvarlegt gáleysi, sem
leiði hvor um sig til þess að skilyrði bótaskyldu séu fyrir hendi að þessu leyti“.
393