Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 25

2
Kr­iStJÁn Kr­iStJÁnSSon
Lífsleikni og tilfinningagreind
Ein nýjast­a t­ískubyl­g­jan í siðfræði­ og­ l­ífsl­eiknikennsl­u á al­þjóðl­eg­um mennt­avet­t­vang­i er
kennd við „fé­l­ag­sþroska­ og­ t­il­finning­anám“ og­ á ræt­ur í hug­myndinni um „t­il­finning­a­
g­reind“ sem Daniel­ Gol­eman hefur g­ert­ fræg­a . Í nýl­eg­ri handbók um l­ífsl­eikni fyrir forel­dra
og­ kennara á Ísl­andi, sem er kveikjan að eft­irfarandi rit­g­erð, ræður þessi hug­mynd ríkjum .
Arist­ót­el­es er venjul­eg­a t­al­inn andl­eg­ur l­ærifaðir kenning­arinnar um t­il­finning­ag­reind og­
þýðing­u hennar . Vissul­eg­a er marg­t­ skyl­t­ með kenning­u Arist­ót­el­esar um t­il­finning­aþroska og­
t­il­finning­adyg­ðir og­ nút­íma hug­myndum um fé­l­ag­sþroska­ og­ t­il­finning­anám . Í rit­g­erðinni
eru hins veg­ar reifaðar ýmsar efasemdir um að þessi skyl­dl­eiki rist­i eins djúpt­ og­ oft­ er æt­l­að .
Frá arist­ót­el­ískum sjónarhól­i skort­ir hug­myndir Gol­emans og­ höfunda ísl­ensku handbókarinn­
ar siðferðil­eg­a dýpt­ . Þeg­ar þar við bæt­ast­ marg­hát­t­uð aðferða­ og­ kennsl­ufræðil­eg­ vandamál­
sem t­eng­jast­ innl­eiðing­u t­il­finning­ag­reindar í skól­ast­ofunni er spurning­ hvort­ ekki væri nær
að hal­l­a sé­r fremur að Arist­ót­el­esi sjál­fum en Gol­eman .
innGanGUr
Þetta er hin þriðja og síðasta í flokki ritgerða minna um námsgreinina lífsleikni, sem
innleidd var í íslenska skólakerfið frá leikskóla til framhaldsskóla með aðalnámskrán-
um frá 1999, og birst hafa í þessu tímariti. í fyrstu ritgerðinni (Kristján Kristjánsson,
2001) reyndi ég að setja efnisleg og aðferðafræðileg grunnþemu lífsleikninámskránna
í alþjóðlegt samhengi og flokka þau eftir tveimur aðgreinandi þáttum: al­þjóðahyg­g­ju
andspænis afst­æðishyg­g­ju og innt­akshyg­g­ju andspænis formhyg­g­ju. Niðurstaða mín var
sú að gildi lífsleikninnar væru alþjóðleg (sammannleg grunngildi) og aðferðafræði-
lega áherslan greinilega á inntak (fjölhyggju um aðferðir og mat) fremur en tiltekið
afmarkað form. Lífsleiknin íslenska telst því miða að „beinaberri“ (e. non-expansive)
lífsgildafræðslu samkvæmt flokkunarkerfinu sem notað var. Þá reyndi ég að halda
uppi vörnum fyrir fræðslu af þessu tagi með því að svara helstu andmælum sem
beinst hafa gegn „skapgerðarmótun“ (e. character education) en það er þekktasta og
jafnframt umdeildasta afbrigði beinaberrar lífsleikni. í annarri ritgerðinni (Kristján
Kristjánsson, 2003) bar ég síðan beinabera lífsleikni saman við eina tegund „holdtek-
innar“ (e. expansive) lífsleikni (efnisleg afstæðishyggja í bland við aðferðafræðilega
Uppeldi og menntun
1. árgangur 1. hefti, 2006