Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Blaðsíða 100

100
verkum sem þau hafa gert öðlast þau skilning á eigin sjálfi. Sjálfsskilningur þeirra
styrkist síðan enn frekar við íhugun. Líkt og rannsókn Kati Rantala (1998, 1997) stað-
festir þessi rannsókn að slík íhugun gefur nemendum tækifæri til að tengja eigin ver-
öld myndsköpun sinni og opna leið til frásagnarsjálfs.
Nemendur eiga frumkvæði í listsköpun sinni og framkvæma. Þeir nota eigin dóm-
greind í mati sínu á hvernig hefur tekist til og það stuðlar að löngun til að gera enn
betur. Þeir setja sér með öðrum orðum nýtt takmark til að stefna að. Meðal þess sem
niðurstöðurnar sýna er að myndsköpun veitir unglingunum aukið sjálfstæði, t.d. með
því að nota þær aðferðir sem þeir hafa lært og nota eigin dómgreind í sjálfsmati. Já-
kvætt sjálfstraust endurspeglast í fullyrðingum þeirra þegar þeir lýsa því að það sem
skipti mestu máli, við mat á myndverkum þeirra, sé þeirra eigin skoðun og mat. Hér
endurspeglast trú unglinganna á því sem þeir telja sig færa um, líkt og Bruner (1996)
heldur fram, en líka óttinn við það sem kann að vera þeim um megn, þó listsköpunin
hvetji þá áfram. Ungmennin í rannsókninni endurspegla þær tvær hliðar sjálfsmynd-
ar sem Bruner (1996) gengur út frá; hinn gerandi þátt (agency) og mat (evaluation).
Þau upplifa sig sem gerendur, færa um að stjórna eigin athöfnum.
Rannsóknin sýnir að persónulegur ávinningur unglinganna af myndlist og mynd-
sköpun er margslunginn. Myndir þeirra fjalla um þætti í lífi þeirra sem skipta þá máli,
jafnt myndir þeirra sem kjósa að túlka tilfinningar í verkum sínum og þeirra sem
leggja mesta áherslu á að sýna færni sína á sviði myndlistarinnar, þ.e. að búa til mynd-
verk sem þeim þykir fagurfræðilega einhvers virði. í myndsköpun sinni og listrænum
athöfnum takast unglingarnir á við það frelsi sem slíkt gefur en einnig sjálfskapaðar
hömlur. Með öðrum orðum, þeir vinna innan þessa ramma sem þeir setja sér. Þó þeir
líti svo á að myndsköpun veiti þeim nánast ótakmarkað frelsi eru þeir vel meðvitaðir
um þær takmarkanir sem eru til staðar, t.d. takmarkanir ákveðinna miðla. Kröfurnar
sem myndlistanám gerir til ungmenna eru einskonar línudans milli frelsis og takmark-
ana; það þarf að fylgja ákveðnum grunnreglum en samt er frelsi til að stíga út fyrir
þessi norm (Rantala og Lehtonen, 2001). Myndsköpun og listrænar athafnir ungling-
anna merkja í huga þeirra sjálfstæði, sjálfsfullnægju, jafnvægi milli takmarkana og
frelsis og sjálfsaga.
aЭ lOKUM­
Ég lít svo á að þessi rannsókn varpi nokkru ljósi á það hvert hlutverk myndsköpun-
ar er í lífi ungmennanna tuttugu sem tóku þátt í rannsókninni. Myndir þeirra fjalla
um þætti í daglegu lífi sem skipta þau máli, svo sem gleði og sorg. Ég tel mikilvægt
að við hlustum á ungt fólk og lærum af því, greinum hvað það er í reynslu þess sem
gefur því skapandi kraft og veitir fagurfræðilegum áhuga þess byr undir báða vængi.
Raddir ungmennanna í rannsókninni segja mér að það sé upplifun þeirra á sjálfum
sér sem sjálfsábyrgum, sjálfstæðum einstaklingum sem skapa samband við sjálfa sig
í myndsköpun.
Ef litið er til þess hvaða lærdóm megi draga af niðurstöðum rannsóknarinnar er
mikilvægt að beina sjónum að gildi myndsköpunar fyrir ungmenni. Myndlist hefur
H LU T V ER K MY n DS Kö PU n A R Í DAG L EG U L Í F I U n G M En n A